Bahasa Het
Het | |
---|---|
𒌷𒉌𒅆𒇷code: hit is deprecated nešili | |
Kawasan | Anatolia |
Era | dibuktikan wujud abad ke-17 – ke-12 SM |
Keluarga bahasa | Indo-Eropah
|
Sistem penulisan | Tulisan pepaku Het |
Kod bahasa | |
ISO 639-2 | hit |
ISO 639-3 | Pelbagai:hit – Hittiteoht – Bahasa Het Kunohtx – Bahasa Het Pertengahannei – Bahasa Het Baru |
Linguist List | hit Het |
oht Het Kuno | |
htx Het Pertengahan | |
Glottolog | hitt1242 |
Bahasa Het (natively: 𒌷𒉌𒅆𒇷, rumi: nešilicode: hit is deprecated [1] / "bahasa Neša", atau nešumnili / "bahasa orang Neša"; Jawi: بهاس هيتcode: ms is deprecated ), juga dikenali sebagai bahasa Nesa (Neša/Nesya, Nessa; Jawi: بهاس نيساcode: ms is deprecated ), ialah suatu bahasa Indo-Eropah yang telah pupus. Ia dituturkan oleh orang Het, penduduk Anatolia Zaman Gangsa yang empayarnya berpusat di Hattusa, serta bahagian Masyrik utara dan Mesopotamia Hulu.[2] Bahasa itu yang kini sudah lama pupus, ditulis dengan tulisan pepaku dan digunakan dalam catatan-catatan dari abad ke-17[3] (teks Anitta) hingga abad ke-13 SM. Ia mempunyai beberapa kata pinjaman bahasa Het dan banyak nama individu daripada bahasa Assyria Kuno palin awal dari abad ke-20 SM, menjadikannya bukti bertulis tertua bahasa Indo-Eropah.
Menjelang Zaman Gangsa Lewat, bahasa Het mula digantikan dengan bahasa saudara terdekatnya, bahasa Luwi. Pada abad ke-13 SM, bahasa Luwi adalah bahasa yang paling banyak digunakan di ibu kota Empayar Het, Hattusa.[4] Selepas kejatuhan Kerajaan Baru Het semasa keruntuhan Zaman Gangsa Lewat, bahasa Luwi menjadi bahasa utama di negeri-negeri Syam-Het, di barat daya Anatolia dan utara Syria, pada permulaan Zaman Besi.
Fonologi
Sistem tulisan bahasa Het mengeja mengikut suku kata, menyukarkan penentuan fonologi bahasa Het. Ini diatasi dengan membandingkan perkataan-perkataan daripada bahasa yang berkaitan dengannya dan melihat bagaimana perkataan-perkataan bahasa Het dieja. Dengan itu, pakar menduga bahasa Het mempunyai fonem-fonem berikut:
Vokal
Vokal | |||
---|---|---|---|
Depan | Pusat | Belakang | |
Sempit | i | u | |
Tengah | e | (o) | |
Luas | a |
- Vokal panjang ditandakan dengan aksen pada vokal pendek.
- Vokal panjang jarang digunakan.
Konsonan
Bibir | Gusi | Lelangit | Velar | Uvular | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
biasa | bibir | biasa | bibir | ||||||
Sengau | lenis | m | n | ||||||
fortis | mː | nː | |||||||
Hentian | lenis | p | t | k | kʷ | ||||
fortis | pː | tː | kː | kʷː | |||||
Geseran | lenis | s | (ʃ) | χ | χʷ | ||||
fortis | sː | (ʃː) | χː | χʷː | |||||
Letusan | t͡s | ||||||||
Likuida | lenis | r | l | ||||||
fortis | rː | lː | |||||||
Geluncuran | j | w |
Lihat juga
Rujukan
- ^ Hoffner & Melchert (2008), m/s 2.
- ^ Yakubovich 2020.
- ^ Van den Hout, T. (2021). A History of Hittite Literacy: Writing and Reading in Late Bronze-Age Anatolia (1650–1200 BC). Cambridge University Press. "Introduction": "...Wira buku ini ialah kecelikan huruf, penulisan dan pembacaan, di kerajaan Het di Anatolia purba, atau Turki zaman moden, dari kira-kira 1650 hingga 1200 SM, lebih kurang beberapa tahun ataupun satu atau dua dekad..."
- ^ Yakubovich (2010). m/s 307.
Sumber
Pengenalan dan gambaran ringkas
- Bryce, Trevor R. (2002). Life and Society in the Hittite World. New York: Oxford University Press. ISBN 9780199241705.
- Bryce, Trevor R. (2005) [1998]. The Kingdom of the Hittites (ed. 2nd revised). New York: Oxford University Press. ISBN 9780199279081.
- Bryce, Trevor R. (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. New York: Oxford University Press. ISBN 9780191505027.
- Fortson, Benjamin W. (2004). Indo-European Language and Culture : an Introduction. Malden: Blackwell. ISBN 1-4051-0316-7.
- Glatz, Claudia (2020). The Making of Empire in Bronze Age Anatolia: Hittite Sovereign Practice, Resistance, and Negotiation. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781108491105.
- Melchert, H. Craig (2012). "The Position of Anatolian" (PDF).
Kamus
- Goetze, Albrecht (1954). "Review of: Johannes Friedrich, Hethitisches Wörterbuch (Heidelberg: Winter)", Language 30, pp. 401–5.
- Kloekhorst, Alwin. Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon. Leiden–Boston: Brill, 2008.
- Puhvel, Jaan (1984–). Hittite Etymological Dictionary. 10 vols. Berlin: Mouton de Gruyter.
- Sturtevant, Edgar H. (1931). "Hittite glossary: words of known or conjectured meaning, with Sumerian ideograms and Accadian words common in Hittite texts", Language 7, no. 2, pp. 3–82., Language Monograph No. 9.
- The Chicago Hittite Dictionary
Tatabahasa
- Hoffner, Harry A.; Melchert, H. Craig (2008). A Grammar of the Hittite Language. Winona: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-119-1.
- Hout, Theo van den (2011). The Elements of Hittite. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781139501781.
- Hrozný, Bedřich (1917). Die Sprache der Hethiter: ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm. Leipzig: Hinrichs.
- Inglese, Guglielmo (2020). The Hittite Middle Voice: Synchrony, Diachrony, Typology. Leiden-Boston: Brill. ISBN 9789004432307.
- Jasanoff, Jay H. (2003). Hittite and the Indo-European Verb. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-924905-9.
- Luraghi, Silvia (1997). Hittite. Munich: Lincom Europa. ISBN 3-89586-076-X.
- Melchert, H. Craig (1994). Anatolian Historical Phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-5183-697-X.
- Patri, Sylvain (2007). L'alignement syntaxique dans les langues indo-européennes d'Anatolie. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 978-3-447-05612-0.
- Rose, S. R. (2006). The Hittite -hi/-mi conjugations. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck. ISBN 3-85124-704-3.
- Sturtevant, Edgar H. A. (1933, 1951). Comparative Grammar of the Hittite Language. Rev. ed. New Haven: Yale University Press, 1951. First edition: 1933.
- Sturtevant, Edgar H. A. (1940). The Indo-Hittite laryngeals. Baltimore: Linguistic Society of America.
- Watkins, Calvert (2004). "Hittite". The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages: 551–575. ISBN 0-521-56256-2.
- Yakubovich, Ilya (2010). Sociolinguistics of the Luwian Language. Leiden: Brill. ISBN 9789004177918.
Edisi teks
- Goetze, Albrecht & Edgar H. Sturtevant (1938). The Hittite Ritual of Tunnawi. New Haven: American Oriental Society.
- Sturtevant, Edgar H. A., & George Bechtel (1935). A Hittite Chrestomathy. Baltimore: Linguistic Society of America.
- Knudtzon, J. A. (1902). Die Zwei Arzawa-Briefe: Die ältesten Urkunden in indogermanischer Sprache. Leipzig: Hinrichs.
Rencana
- Archi, Alfonso (2010). "When Did the Hittites Begin to Write in Hittite?". Pax Hethitica: Studies on the Hittites and Their Neighbours in Honour of Itamar Singer. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. m/s. 37–46. ISBN 9783447061193.
- Giusfredi, Federico; Pisaniello, Valerio; Matessi, Alvise (2023). Contacts of Languages and Peoples in the Hittite and Post-Hittite World: The Bronze Age and Hatti. Brill. ISBN 9789004548602.
- Hrozný, Bedřich (1915). "Die Lösung des hethitischen Problems". Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft. 56: 17–50.
- Melchert, Craig (2020). "Luwian". A Companion to Ancient Near Eastern Languages. Hoboken: John Wiley & Sons. m/s. 239–256. ISBN 9781119193296.
- Sturtevant, Edgar H. (1932). "The Development of the Stops in Hittite". Journal of the American Oriental Society. American Oriental Society. 52 (1): 1–12. doi:10.2307/593573. JSTOR 593573.
- Sturtevant, Edgar H. (1940). "Evidence for voicing in Hittite g". Language. Linguistic Society of America. 16 (2): 81–87. doi:10.2307/408942. JSTOR 408942.
- Wittmann, Henri (1969). "A note on the linguistic form of Hittite sheep". Revue hittite et asianique. 22: 117–118.
- Wittmann, Henri (1973) [1964]. "Some Hittite etymologies". Die Sprache. 10, 19: 144–148, 39–43.
- Wittmann, Henri (1969). "The development of K in Hittite". Glossa. 3: 22–26.
- Wittmann, Henri (1969). "The Indo-European drift and the position of Hittite". International Journal of American Linguistics. 35 (3): 266–268. doi:10.1086/465065. S2CID 106405518.
- Yakubovich, Ilya (2020). "Hittite". A Companion to Ancient Near Eastern Languages. Hoboken: John Wiley & Sons. m/s. 221–237. ISBN 9781119193296.
Pautan luar
- Het Online oleh Winfred P. Lehmann dan Jonathan Slocum, pelajaran dalam talian percuma di Pusat Penyelidikan Linguistik di Universiti Texas di Austin
- Portal Mainz (dalam bahasa Jerman; termasuk korpora teks teks Het dalam pelbagai genre dengan terjemahan Jerman)
- Edisi Elektronik Kamus Chicago Het Diarkibkan 2011-06-05 di Wayback Machine – Universiti Chicago
- ABZU – panduan kepada maklumat yang berkaitan dengan kajian Timur Dekat Purba di Web
- Kamus Het
- Leksikon asas Het di Pangkalan Data Leksikostatistik Global
- Het dalam wiki Glossing Ancient Languages (cadangan untuk Interlinear Morphemic Glossing bagi teks Het)
- glottothèque – Tatabahasa Indo-Eropah Purba dalam talian, koleksi dalam talian video pengenalan kepada bahasa Indo-Eropah Purba yang dihasilkan oleh Universiti Göttingen