Pilae

Rijen pilae in het Thermenmuseum in Heerlen.

Pilae, Latijn, meervoud van pila "pilaar", zijn stapels ronde of vierkante stenen die ten tijde van de Romeinen werden gebruikt als onderdeel van het hypocaustum, het Romeinse vloerverwarmingssysteem. Deze architecturale techniek was de eerste vorm van vloerverwarming.

Beschrijving

Het hypocaustum bestaat uit een praefurnium (stookruimte) die in verbinding staat met een holle ruimte onder het te verwarmen vertrek. De vloer van deze ruimte ligt op het grondgesteente of op een bodem van steen, grind en beton.[1] Soms is de ondervloer betegeld, zoals in het badhuis van Coriovallum (Heerlen) en de vloer kan wel 30 cm dik zijn.[2] Op de vloer staan de pilae, pilaren van tussen de 40 en 150 cm hoog die de grote tegels ondersteunen van de suspensura, de zwevende vloer. Deze vloertegels heten bipedales, wat verwijst naar hun afmetingen; 2 bij 2 Romeinse voet (circa 60 bij 60 cm).[2] Sommige vroege pilae bestaan uit één stuk steen, maar meestal is de pilaar opgebouwd uit op elkaar gestapelde lateres, Romeinse bakstenen. Deze bakstenen waren veel dunner dan moderne bakstenen en leken meer op tegels. De stenen konden verschillende afmetingen en vormen hebben, maar de vierkante en ronde lateres bessales "baksteen tweederde" was het gangbaarst. De naam verwijst naar de maat: 2/3 bij 2/3 voet bij vierkante stenen en 2/3 voet in diameter bij ronde stenen, wat overeenkomt met circa 20 cm.[3]

Zie ook

  • Thermen
  • Hypocaustum
Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Pilae op de Spaanstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

  1. ↑ (en) Arleta Kowalewska, Bathhouses in Iudaea, Syria-Palaestina and Provincia Arabia from Herod the Great to the Umayyads (2021), p. 112, ISBN 9781789256604.
  2. ↑ a b Karen Jeneson, Het Romeinse badhuis in Heerlen (2023), p. 38, ISBN 9789053455999.
  3. ↑ T. Vanderhoeven, E.A.K. Kars, B.J.H. van Os, Keramisch bouwmateriaal thermen Heerlen - Gemeente Heerlen: Onderzoek naar keramisch bouwmateriaal (2018), p. 43. (PDF)