Stadsdichter

Stadsdichter of dorpsdichter is een erefunctie waarbij een lokale dichter gedurende een vooraf bepaalde periode gedichten schrijft over de woonplaats en de gebeurtenissen die daar plaatsvinden.

Venlo was de eerste Nederlandse plaats met een stadsdichter, waar op 1 januari 1993 Emma Crebolder voor een jaar werd aangesteld als stadsdichter.

In sommige gemeentes wordt de stadsdichter gekozen door middel van een verkiezing waarbij het publiek kan stemmen, terwijl in andere gemeentes een culturele commissie, stichting of jury de dichter aanwijst. De aanstelling is meestal voor twee of drie jaar, maar soms blijft een dichter langer aan als er geen opvolger is.

Naar schatting hebben ongeveer honderd gemeentes in Nederland een stads- of dorpsdichter. Hoewel er geen officiële tellingen zijn, wordt een website bijgehouden met informatie over huidige en voormalige stadsdichters. Daarnaast bestaan er dichterscollectieven in enkele gemeentes, zoals in Utrecht. Verder zijn er eilanddichters (Texel, Terschelling en Pampus) en provinciedichters (Zuid-Holland en Gelderland).

Er zijn diverse motieven waarom een stads- of dorpsdichter wordt aangewezen. De dichter wordt meestal geacht:

• Gedichten te schrijven die kunnen worden voorgedragen bij officiële gebeurtenissen, zoals huldigingen, manifestaties en openingen.
• Gedichten te schrijven waarin actueel nieuws in de standplaats op een ludieke, kritische of vervreemdende wijze wordt belicht.
• Deze gedichten voor te dragen tijdens officiële gebeurtenissen en/of te publiceren in periodieken die voor de inwoners toegankelijk zijn.
• Op enigerlei wijze bij te dragen aan de aandacht voor poëzie onder de bevolking.
• Gedichten te schrijven en voor te dragen bij uitvaarten die door de gemeente worden georganiseerd.
• Gedichten te schrijven en voor te dragen bij jaarlijkse lokale activiteiten, waaronder: Lintjesregen, Dodenherdenking, Veteranendag, Naturalisatieceremonie, Nieuwjaarsreceptie van het College B&W, en het stadsgedicht in openbare ruimtes.

In Lelystad wordt sinds 2005 'De Nationale Stadsdichtersdag' georganiseerd, een samenkomst van lokale dichters uit Nederland en Vlaanderen. Gouda kent 't Groot Gouds Stadsdichtersgala'. Sinds 2018 wordt daar jaarlijks door stads- en dorpsdichters gestreden om de 'Grote Prijs van Gouda'.

• De stad en ik. Stadsdichters uit Nederland en Vlaanderen. Bijeengebracht door Gerard Beense t.g.v. de eerste Stadsdichtersdag, Lelystad 2005. Uitgeverij Kontrast, Oosterbeek, 2005.
• Ronald Ohlsen, Niet enkel voor de gelegenheid. Over vijf jaar stadsdichterschap in Nederland en Vlaanderen. (In: Passionate Magazine, 14e jrg., nr. 1, jan./feb. 2007)
• Ruben Hofma, Twintig jaar modern Nederlands stadsdichterschap 1993-2013. (Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013)
• Ruben Hofma, Stadsdichter in Nederland: een erebaantje met veel vormen. (Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013)
• Lijst van Stadsdichters in Nederland: https://stadsdichtersvannederland.weebly.com/
• Steven Van de Putte, Iedereen stadsdichter, Uitgeverij Politeia, Brussel, 2024.

• De Eenzame Uitvaart
• Lijst van Amsterdamse stadsdichters

• Stadsdichters Antwerpen