Adolf Polak

Adolf Polak

Data i miejsce urodzenia	15 czerwca 1890 Lwów
Data i miejsce śmierci	22 kwietnia 1967 Gdańsk
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adolf Polak (ur. 15 czerwca 1890 we Lwowie, zm. 22 kwietnia 1967 w Gdańsku) – polski inżynier i konstruktor, ceniony specjalista w zakresie budowy silników spalinowych i sprężarek tłokowych^[1].

Urodził się w rodzinie Franciszka (zm. 1929) i Marii z domu Bogdar (zm. 1946). Brat Marii, nauczycielki gimnazjalnej, Franciszka, handlowca, Feliksa, chemika, i Janiny. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do C.K. III Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1908 r. uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Oddziale Maszynowym Wydziału Mechanicznego Szkoły Politechnicznej we Lwowie^[1][2].

Po wybuchu I wojny światowej, służył w c. i k. Marynarce Wojennej, jako mechanik elektryk na okrętach i w bazie w Puli^[2].

Po powrocie do Polski w 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, do 1921 służył w formacjach technicznych, m.in. w warsztatach elektryczno-mechanicznych we Lwowie, zdemobilizowany w stopniu kapitana. W 1922 ukończył Wydział Mechaniczny Politechniki Lwowskiej, w grupie nauk konstrukcyjnych i uzyskał tytuł inżyniera-mechanika (za wyniki w nauce zwolniony z pisania pracy dyplomowej, zdał tylko końcowy egzamin ustny)^[1][2]. Adiunkt i konstruktor w Katedrze Maszyn Cieplnych Tłokowych Politechniki Lwowskiej. Od 1922 r. prowadził badania nad udoskonaleniem silników spalinowych i wysokoprężnych na Politechnice Lwowskiej. Za jedno z ważniejszych jego osiągnięć uznaje się zaprojektowanie wysokoprężnego silnika spalinowego Diesla, a także nadzór nad jego montażem i uruchomieniem po raz pierwszy w Polsce, w fabryce Parowóz w Warszawie (1925 r.). Autor konstrukcji silników spalinowych, licznych ekspertyz, obliczeń i orzeczeń opracowywanych dla Zakładów Ostrowieckich w Warszawie, fabryki H. Cegielski w Poznaniu, Elin AG w Wiedniu i wielu innych. Prowadził działalność dydaktyczną – najpierw ćwiczenia i projektowanie, a później – wykłady z szybkobieżnych silników spalinowych. W 1938 r. w zastępstwie chorego prof. Ludwika Ebermana został kierownikiem Katedry Silników Spalinowych, którą kierował także po 1939 r. już jako profesor tej uczelni, przemianowanej na Lwowski Instytut Politechniczny.

W czasie II wojny światowej przebywał we Lwowie i prowadził wykłady na tajnych kursach politechnicznych^[2].

Po zakończeniu wojny, zaproszony do Gdańska, objął 1 lipca 1945 r. kierownictwo Katedry Elementów Maszyn Wydziału Mechanicznego Politechniki Gdańskiej, gdzie zorganizował zespół dydaktyczny i naukowy. Zespół ten w rekordowo krótkim czasie (1946–1948) wykonał prace projektowe i dokumentacyjne pierwszej polskiej okrętowej maszyny parowej typu ML-8a, którą uruchomiono w Hucie Zgoda w Świętochłowicach w 1948 r. i zamontowano na rudowęglowcu s/s „Sołdek”. W latach 1949–1959 kierował pracami koncepcyjnymi i projektowymi kolejnych unowocześnionych maszyn parowych oraz silnika Diesla o bardzo wysokim doładowaniu. Przyczynił się do powstania innych oryginalnych konstrukcji urządzeń okrętowych, jak pompy, łożyska oporowe, czy maszyna sterowa, stanowiące wyposażenie serii rudowęglowców eksploatowanych przez dziesiątki lat. W 1959 r. objął kierownictwo Katedry Silników Spalinowych PG, a w 1960 r., w związku z ukończeniem 70 lat, został przeniesiony na emeryturę, pozostając nadal w ścisłym kontakcie z Katedrą, wciąż dzieląc się swoją wiedzą i bogatym doświadczeniem.

Zmarł w Gdańsku, pochowany 26 kwietnia 1964 r. na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, kwatera profesorów-3-6)^[3].

Prof. zw. dr inż., był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Utworzył Katedrę Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG i był jej kierownikiem. W latach 30. skonstruował wiele typów silników dla potrzeb przemysłu, w tym m.in. pierwszą polską okrętową maszynę parową.

• Organizacja i kontrola ruchu silników spalinowych w elektrowni („Przegląd Elektrotechniczny” 1930)
• Tłumienie drgań skrętnych wałów korbowych („Przegląd Mechaniczny” 1936)
• Wpływ sprężystości układu na działania koła zamachowego („Archiwum Budowy Maszyn” 1955)
• Uwagi na marginesie artykułu J. Madejskiego: Mieszankowy przegrzew międzystopniowy w maszynach parowych („Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej” 1958)

Źródło:^[4].

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)^[5]
• Złoty Krzyż Zasługi (7 kwietnia 1951)^[6]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)^[7]

• Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia w dziale nauk technicznych za konstrukcję 4-cylindrowej maszyny parowej, zastosowanej w statkach zbudowanych w Polsce (1950)^[8]

14 listopada 1985 na Wydziale Budowy Maszyn PG odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Adolfowi Polakowi, jego imię nadano jednej z sal w Gmachu Głównym^[2].

• Encyklopedia powszechna, Gutenberg Print, Warszawa, 2002, t. 40/18. ISBN 83-87697-67-2.

• Wybitni pracownicy Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG. kkiem.mech.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-10)].