Aquila

Ten artykuł dotyczy rodzaju orłów. Zobacz też: inne znaczenia słowa Aquila.
Aquila
Brisson, 1760[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – orzeł przedni (A. chrysaetos)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Accipitrini

Rodzaj

Aquila

Typ nomenklatoryczny

Falco chrysaetos Linnaeus, 1758

Synonimy
  • Aquilla Endler & Scholz, 1809[2]
  • Aetos Nitzsch, 1833[3]
  • Chrysaetus[a] Sweeting, 1837[4]
  • Pteroaetus Kaup, 1844[5]
  • Uroaetus Kaup, 1844[6]
  • Eutolmaetus Blyth, 1844[7]
  • Tolmaetus Blyth, 1846[8]
  • Pseudaetus[b] Bonaparte, 1854[9]
  • Asturaetos A.L. Brehm, 1855[10]
  • Morphnaetos Severtsov, 1875[11]
  • Taphaetus De Vis, 1892[12]
  • Euaquila Acloque, 1900[13]
  • Cassinaetus W.L. Sclater, 1922[14]
  • Psammoaetus Roberts, 1924[15]
Gatunki

11 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Aquila – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Ameryce Północnej, Afryce i Australii[16].

Morfologia

Długość ciała 50–104 cm, rozpiętość skrzydeł 103–176 cm; masa ciała samic 1153–7200 g, samców 938–4550 g[16].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii[1]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) orzeł przedni (A. chrysaetos).

Etymologia

  • Aquila: łac. aquila ‘orzeł’, być może od aquilus ‘w ciemnym kolorze’; orzeł przedni był emblematem legionów rzymskich, na których sztandarach znajdowała się podobizna orła z podniesionymi skrzydłami[17].
  • Aetos: gr. αετος aetos ‘orzeł’[18]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco chrysaetos Linnaeus, 1758[19].
  • Chrysaetus: gr. χρυσος khrusos ‘złoty’; αετος aetos ‘orzeł’[20].
  • Pteroaetus: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, pióro’; αετος aetos ‘orzeł’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Aquila verreauxii Lesson, 1831.
  • Uroaetus: gr. ουρα oura ‘ogon’ (tj. długoogonowy); αετος aetos ‘orzeł’[22]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Vultur audax Latham, 1801.
  • Eutolmaetus: gr. ευτολμος eutolmos ‘odważny, dzielny’, od ευ eu ‘idealny’; τολμα tolma, τολμης tolmēs ‘odwaga’; αετος aetos ‘orzeł’[23]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonellii Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1822)[24].
  • Tolmaetus: gr. τολμα tolma, τολμης tolmēs ‘odwaga, śmiałość’; αετος aetos ‘orzeł’[25]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonelli Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1823)[24].
  • Pseudaetus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; αετος aetos ‘orzeł’[26].
  • Asturaetos: rodzaj Astur Lacépède, 1799; gr. αετος aetos ‘orzeł’[27]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonellii Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1822)[27].
  • Morphnaetos: gr. μορφνος morphnos ‘ciemnego koloru’; αετος aetos ‘orzeł’[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Aquila adalberti C.L. Brehm, 1861[28].
  • Taphaetus: gr. ταφος taphos ‘mogiła, grób’; αετος aetos ‘orzeł’[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Uroaetus brachialis De Vis, 1890.
  • Euaquila: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Aquila Brisson, 1760[30]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco chrysaetos Linnaeus, 1758[31].
  • Cassinaetus: John Cassin (1813–1869), amerykański ornitolog; gr. αετος aetos ‘orzeł’[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Limnaetus africanus Cassin, 1865.
  • Psammoaetus: gr. ψαμμος psammos ‘piasek’ (tj. pustynia); αετος aetos ‘orzeł’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Aquila nipalensis Hodgson, 1833.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[34]:

W Bullock Creek w Terytorium Północnym w Australii odkryto pochodzący z miocenu koniec kości barkowej gatunku Aquila bullockensis[35].

Fragment kladogramu z uwzględnieniem rodzaju Aquila[36]:


Aquila


A. nipalensis




A. rapax




A. adalberti



A. heliaca







A. chrysaetos




A. africana





A. gurneyi



A. audax






A. verreauxi






A. fasciata



A. spilogaster









Uwagi

  1. ↑ Alternatywna nazwa dla Aquila Brisson, 1760.
  2. ↑ Alternatywna nazwa dla Eutolmaetus Blyth, 1844.

Przypisy

  1. ↑ a b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 28, 419. (fr. • łac.).
  2. ↑ F.G. Endler, F.G. Scholz: Der Naturfreund oder Beiträge zur Schlesischen Naturgeschichte. Breslau: C.F. Barth/A. Holäufer, 1809, s. 50. (niem.).
  3. ↑ Ch.L. Nitzsch: Pterylographia avium pars prior. Halae: 1833, s. 21. (łac.).
  4. ↑ R.H. Sweeting. On scientific nomenclature and classification, illustrated by an arrangement of the British Falconidæ. „The Naturalist”. 2 (13), s. 303, 1837. (ang.). 
  5. ↑ Kaup 1844 ↓, s. 120.
  6. ↑ Kaup 1844 ↓, s. 121.
  7. ↑ E. Blyth. Notices and Descriptions of various New or Little Known species of Birds. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 14 (1), s. 174, 1844. (ang.). 
  8. ↑ E. Blyth. Notices and Descriptions of various New or Little Known Species of Birds. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 15, s. 5, 1846. (ang.). 
  9. ↑ Ch.-L. Bonaparte. Tableau des oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e série. 6, s. 531, 1854. (fr.). 
  10. ↑ A.L. Brehm. Beitiige zur Ornithologie Nord-Ost-Afrika’s, mit besonderer Riicksicht auf die in Europa vorkommenden Arten der Vogel. „Naumannia”. 1855, s. 26, 1855. (niem.). 
  11. ↑ N. Severtsov. Notices of some Turkestan Birds. „Stray Feathers”. 3, s. 422, 1875. (ang.). 
  12. ↑ Ch.W. De Vis. Note on an extinct Eagle. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 6, s. 123, 1891. (ang.). 
  13. ↑ A.N.Ch. Acloque: Fauna de France contenant la description de espèces indigènes, disposees en tableaux analytiques, et illustree de figures representant les types caractéristiques des genres. Cz. 1: Mammifères, oiseaux, poissons, reptiles, batraciens, protochordes. Paris: J.B. Balliere et Fils, 1900, s. 99. (fr.).
  14. ↑ W.L. Sclater. Notes on the nomenclature and taxonomy of African birds. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 42, s. 76, 1922. (ang.). 
  15. ↑ A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 79, 1924. (ang.). 
  16. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-08-08]  (ang.), Aquila. Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Aquila [dostęp 2024-08-08] .
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Aetos [dostęp 2024-08-08] .
  19. ↑ E. Hartert: Die Vögel der paläarktischen Fauna systematische Übersicht der in Europa, Nord-Asien und der Mittelmeerregion vorkommenden Vögel. Cz. 2. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1913, s. 1088. (niem.).
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Chrysaetus [dostęp 2024-08-08] .
  21. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pteroaetus [dostęp 2024-08-08] .
  22. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Uroaetus [dostęp 2024-08-08] .
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Eutolmaetus [dostęp 2024-08-08] .
  24. ↑ a b G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 3. (ang.).
  25. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tolmaetus [dostęp 2024-08-08] .
  26. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudaetus [dostęp 2024-08-08] .
  27. ↑ a b The Key to Scientific Names ↓, Asturaetos [dostęp 2024-08-08] .
  28. ↑ a b The Key to Scientific Names ↓, Morphnaetos [dostęp 2024-08-08] .
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Taphaetus [dostęp 2024-08-08] .
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Euaquila [dostęp 2024-08-08] .
  31. ↑ Ch.W. Richmond. Generic names applied to birds during the years 1906 to 1915, inclusive, with additions and corrections to Waterhouse’s “Index Generum Avium”. „Proceedings of the United States National Museum”. 53 (2221), s. 589, 1917. (ang.). 
  32. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cassinaetus [dostęp 2024-08-08] .
  33. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Psammoaetus [dostęp 2024-08-08] .
  34. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (wersja: 2020-09-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-17].
  35. ↑ P. Gaff & W.E. Boles. A New Eagle (Aves: Accipitridae) from the Mid Miocene. Bullock Creek Fauna of Northern Australia. „Records of the Australian Museum”. 62, s. 71–76, 2010. ISSN 0067-1975. 
  36. ↑ J. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-06]. (ang.).

Bibliografia

  • J.J. Kaup: Classification der Säugethiere und Vögel. Darmstadt: C.W. Leske, 1844, s. 1–144. (niem.).
  • The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).
  • SNL: Aquila_-_kongeørnslekten
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 45511388
  • GBIF: 2480498
  • identyfikator iNaturalist: 5068
  • ITIS: 175406
  • NCBI: 8960
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 94488