Archidiakonat pszczewski

Archidiakonat pszczewski (łac. archidiaconatus pscevensis) – jeden z czterech archidiakonatów diecezji poznańskiej Kościoła katolickiego w Polsce w okresie przedrozbiorowym.

Insygnia biskupie (tzw. episkopalia) w herbie Pszczewa

Historia

W 1298 roku biskup poznański Andrzej Zaremba dokonuje podziału diecezji na cztery archidiakonaty: poznański (większy), śremski (pośredni), pszczewski (mniejszy) oraz czerski, przemianowany później na warszawski. Archidiakonat z siedzibą w Pszczewie obejmował zachodnie rubieże biskupstwa, granicząc z diecezją lubuską i wrocławską. Wraz z ukształtowaniem się struktury dekanalnej objął trzy dekanaty: zbąski (pszczewski), lwówecki i grodziski. Formalnie przestał obowiązywać na początku XIX wieku[1].

Pszczew jako stolica archidiakonatu był miejscowością biskupią, w której znajdował się dwór hierarchy. Wśród biskupów na stałe rezydował w nim Andrzej Szołdrski[2]. Parafia należała do archidiecezji poznańskiej do roku 1920. Obecnie przynależy do diecezji zielonogórsko-gorzowskiej[3].

Archidiakoni pszczewscy

Początkowo zgodnie z prawem kościelnym archidiakoni byli pełnoprawnymi administratorami podległego sobie terytorium, których bezpośrednim zwierzchnikiem był biskup. Od czasów soboru trydenckiego rola archidiakonów została ograniczona, niemniej jednak w imieniu biskupa przeprowadzali oni wizytacje parafii. Urząd archidiakona pełnili z reguły proboszczowie przy kościele św. Marii Magdaleny w Pszczewie. Archidiakon pszczewski zasiadał w gremium kanoników kapituły poznańskiej w randze prałata.

  • 1301-1305 Mikołaj
  • 1321-1335 Jan Łodzia
  • 1357-1366 Jakub
  • 1369-1371 Mikołaj Cebulka
  • 1373 Szymon
  • 1376-1385 Piotr
  • 1396-1401 Dziersław Wyskota
  • 1404 Jan
  • 1405-1408 Michał
  • 1409-1413 Sędek
  • 1417-1433 Jakub z Wyganowa (Wyganowski) starszy
  • 1433-1447 Wojciech z Jaroszewa
  • 1449-1458 Jakub z Wyganowa (Wyganowski) młodszy
  • 1458-1496 Wincenty ze Strzałkowa[7]
  • 1496-1502 Mikołaj Czepel
  • 1502-1503 Stanisław Zelik
  • 1504-1505 Andrzej Ciesielski
  • 1505-1529 Jan ze Sławna (Sławiński)
  • 1529-1538 Jan Boleński
  • 1538-1550 Marcin Słap Dąbrowski
  • 1550-1579 Wawrzyniec Kierski[4]
  • 1579–1604 Feliks Pomorski
  • 1604 Andrzej Rychlicki
  • 1605–1611 Mikołaj Ziemecki
  • 1611–1617 Jan Trach-Gniński
  • 1617–1632 Stanisław Necz
  • 1632–1633 Mikołaj Dunin
  • 1633–1656 Jan Branecki
  • 1656–1659 Wojciech Grabowski
  • 1659–1681 Maciej Marian Kurski
  • 1681–1704 Teodor Korzeniewski[5]
  • 1711-1714 Władysław Bratkowski
  • 1714-1732 Franciszek Kaznowski
  • 1732-1754 Józef Pawłowski
  • 1754-1767 Andrzej Młodziejowski
  • 1767-1775 Stefan Rola Skrzebowski
  • 1776-1799 Antoni Umiński
  • 1801-1809 Stanisław Karoński[6]

Zobacz też

  • Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1772)

Przypisy

  1. ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2023-05-16] .
  2. ↑ Parafia pw. Św. Marii Magdaleny w Pszczewie [online], Parafia pw. Św. Marii Magdaleny w Pszczewie [dostęp 2023-05-16]  (pol.).
  3. ↑ PSZCZEW pw. św. Marii Magdaleny [online], Oficjalna strona Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej [dostęp 2023-05-16]  (pol.).
  4. ↑ KonradK. Lutyński KonradK., Poznańscy prałaci i kanonicy w XVI wieku, „Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne” (1/2), 1994, s. 142 .
  5. ↑ MikołajM. Pukianiec MikołajM., Organizacja i funkcjonowanie poznańskiej kapituły katedralnej w XVII wieku [online], praca doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2013, s. 30-31  (pol.).
  6. ↑ JózefJ. Nowacki JózefJ., Dzieje Archidiecezji Poznańskiej: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha, 1964, s. 296-297  (pol.).
  7. ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2023-05-17] .