Berkheja

Berkheja purpurowa

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Vernonioideae

Rodzaj

berkheja

Nazwa systematyczna

Berkheya Ehrh.
Neues Mag. Aerzte 6: 303 (1784)^[3]

Typ nomenklatoryczny

B. fruticosa (Linnaeus) F. Ehrhart^[4]

Synonimy

Agriphyllum Juss.
Apuleja Gaertn.
Arelina Neck.
Crocodilodes Adans.
Evopis Cass.
Rohria Vahl
Stephanocoma Less.
Stobaea Thunb.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Berkheja^[5], osetnia^[6] (Berkheya Ehrh.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje 79 gatunków^[3]. Rośliny te występują w tropikalnej i południowej Afryce^[3]^[7]. Jako introdukowane rosną w Australii i Wielkiej Brytanii^[3].

Niektóre gatunki są uprawiane jako ozdobne, np. berkheja purpurowa B. purpurea^[5]. B. coddii jest bioakumulatorem niklu i kobaltu, wykorzystywany jest do obsiewania gleb zanieczyszczonych tymi pierwiastkami (fitoremediacji)^[7]^[8].

Morfologia

Pokrój: Byliny i krzewy^[9], zwykle kolczaste – o pokroju ostowatym^[3].
Liście: Skrętoległe, o nasadach zbiegających wzdłuż łodygi i kolczastych, czasem skupione u nasady pędu w formie przyziemnej rozety^[3]. Zwykle ząbkowane i wcinane, kolczaste na brzegu, rzadziej całobrzegie^[9].
Kwiaty: Zebrane w promieniste i okazałe koszyczki wyrastające pojedynczo lub w postaci gron^[3], baldachogron, rzadko baldachu. Listki okrywy kolczaste, całobrzegie lub wcinane^[9]. Środkowe zwykle najdłuższe. Dno koszyczka w czasie kwitnienia płaskie z zagłębieniami, w których rozwijają się kwiaty. Na zewnątrz koszyczka znajduje się jeden szereg kwiatów języczkowych (czasem ich brak), o płatkach zrośniętych w dole w rurkę, a w górze w języczek skierowany na zewnątrz, z 5 ząbkami na końcu. Kwiaty te zwykle zabarwione są na żółto lub biało i są płone. Kwiaty rurkowate wewnątrz koszyczka są obupłciowe, rurkowate, na szczycie z 5 łatkami^[3].
Owoce: Niełupki mniej lub bardziej żebrowane, nagie lub owłosione, rozwijają się w zagłębieniach otoczone dnem koszyczka. Puch kielichowy w postaci łusek wyrastających w jednym lub dwóch rzędach^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae). W obrębie rodziny należy do plemienia Arctotideae i podplemienia Gorteriinae, które w tradycyjnym ujęciu włączane są do podrodziny Cichorioideae^[10] lub po jej podziale do Vernonioideae^[11]. W obrębie podplemienia tworzy grupę z tradycyjnie wyróżnianymi rodzajami Cullumia, Cuspidia, Didelta i Heterorhachis, które są w nim zagnieżdżone (rodzaj ma charakter parafiletyczny). Grupa ta jest siostrzana względem rodzajów Gazania, Gorteria i Hirpicium^[9]^[12].

Wykaz gatunków^[3]

Berkheya acanthopoda (DC.) Roessler
Berkheya angolensis O.Hoffm.
Berkheya angusta Schltr.
Berkheya angustifolia (Houtt.) Merr.
Berkheya annectens Harv.
Berkheya armata Druce
Berkheya barbata (L.f.) Hutch.
Berkheya bergiana Soderb.
Berkheya bipinnatifida (Harv.) Roessler
Berkheya buphthalmoides Schltr.
Berkheya caffra MacOwan
Berkheya canescens DC.
Berkheya cardopatifolia (DC.) Roessler
Berkheya carduoides (Less.) Hutch.
Berkheya carlinifolia (DC.) Roessler
Berkheya carlinoides Willd.
Berkheya carlinopsis Welw. ex O.Hoffm.
Berkheya chamaepeuce (S.Moore) Roessler
Berkheya chiesiana Chiov.
Berkheya chrysanthemoides J.C.Manning & Goldblatt
Berkheya cirsiifolia (DC.) Roessler
Berkheya coddii Roessler
Berkheya coriacea Harv.
Berkheya cruciata Willd.
Berkheya cuneata Willd.
Berkheya debilis MacOwan
Berkheya decurrens (Thunb.) Willd.
Berkheya densifolia Bohnen ex Roessler
Berkheya discolor O.Hoffm. & Muschl.
Berkheya draco Roessler
Berkheya dregei Harv.
Berkheya dumicola N.G.Bergh & Helme
Berkheya echinacea (Harv.) Burtt Davy
Berkheya eriobasis (DC.) Roessler
Berkheya erysithales (DC.) Roessler
Berkheya ferox O.Hoffm.
Berkheya francisci Bolus
Berkheya fruticosa Ehrh.
Berkheya glabrata (Thunb.) Fourc.
Berkheya griquana Hilliard & B.L.Burtt
Berkheya herbacea Druce
Berkheya heterophylla O.Hoffm.
Berkheya insignis Thell.
Berkheya jardineana J.C.Manning & Goldblatt
Berkheya johnstoniana Britten
Berkheya latifolia J.M.Wood & M.S.Evans
Berkheya leucaugeta Hilliard
Berkheya mackenii (Harv.) Rössler
Berkheya macrocephala J.M.Wood
Berkheya maritima J.M.Wood
Berkheya milleriana Bolus
Berkheya montana J.M.Wood & M.S.Evans
Berkheya multijuga (DC.) Roessler
Berkheya nivea N.E.Br.
Berkheya onobromoides O.Hoffm. & Muschl.
Berkheya onopordifolia (DC.) Burtt Davy
Berkheya pannosa Hilliard
Berkheya pauciflora Roessler
Berkheya pinnatifida (Thunb.) Thell.
Berkheya purpurea (DC.) Mast. – berkheja purpurowa
Berkheya radula (Harv.) De Wild.
Berkheya radyeri Roessler
Berkheya rhapontica (DC.) Hutch. & Burtt Davy
Berkheya rigida (Thunb.) Bolus & Wolley-Dod ex Levyns
Berkheya robusta Bohnen ex Roessler
Berkheya rosulata Roessler
Berkheya seminivea Harv.
Berkheya setifera DC.
Berkheya speciosa O.Hoffm.
Berkheya spekeana Oliv.
Berkheya sphaerocephala (DC.) Roessler
Berkheya spinosa Druce
Berkheya spinosissima Willd.
Berkheya subulata Harv.
Berkheya tysonii Hutch.
Berkheya umbellata DC.
Berkheya viscosa Hutch.
Berkheya welwitschii O.Hoffm.
Berkheya zeyheri Harv. & Sond.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Berkheya Ehrh.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].
↑ Berkheya F. Ehrhart. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-05].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 38. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich. T. 1: Słownik polsko-łaciński. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 5, 220, 274, 275, 544.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 110, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ B.H. ROBINSON, R.R. BROOKS, B.E. CLOTHIER. Soil Amendments Affecting Nickel and Cobalt Uptake by Berkheya coddii: Potential Use for Phytomining and Phytoremediation. „Annals of Botany”. 84, 6, s. 689-694, 1999. DOI: 10.1006/anbo.1999.0970.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 204-205, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
↑ Genus Berkheya Ehrh.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-05].
↑ Berkheya Ehrh.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].
↑ Phaliso, Ntombifikile; McKenzie, Robert J.; Netnou-Nkoana, Noluthando C.; Karis, Per Ola; Barker, Nigel: Reassessing taxonomic relationships in the Berkheya clade (Asteraceae, Arctotideae-Gorteriinae): the utility of Achene morphology. [w:] Phytotaxa, 246, 1 [on-line]. 2016. s. 1-22. [dostęp 2022-05-05].