Białowieża (gmina)

Białowieża
gmina wiejska
Ilustracja
Budynek urzędu gminy w Białowieży
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

TERC

2005022

Wójt

Albert Litwinowicz
(od 2018)

Powierzchnia

203,2 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


2248[1]

• gęstość

11,1 os./km²

Nr kierunkowy

85

Kod pocztowy

17-230

Tablice rejestracyjne

BHA

Adres urzędu:
ul. Sportowa 1
17-230 Białowieża
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Białowieża
Liczba sołectw

8[2][3]

Liczba miejscowości

9[3]

Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Białowieża”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Białowieża”
Ziemia52°42′N 23°52′E/52,701111 23,869444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Białowieża to gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

Siedziba gminy to Białowieża (dawniej Krzyże).

Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 2671 osób, a w 2014[5] – 2281 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku[6] gminę zamieszkiwało 2191 osób.

Historia

Początkowo gmina należała do powiatu prużańskiego. 12 grudnia 1920 r. została przyłączona do nowo utworzonego powiatu białowieskiego pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych[7]. Gmina Białowieża została wraz z całym powiatem przyłączona 19 lutego 1921 roku do (utworzonego 14 sierpnia 1919 roku) województwa białostockiego. Od 19 lutego 1921 była jedną z zaledwie trzech gmin powiatu białowieskiego, a po jego zniesieniu z dniem 1 sierpnia 1922 roku została przyłączona do powiatu bielskiego w tymże województwie[8].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę Białowieża zamieszkiwało 6674 osób, wśród których 1492 było wyznania rzymskokatolickiego, 4865 prawosławnego, 97 ewangelickiego, 2 mahometan a 217 mojżeszowego. Jedna osoba była niewiadomego wyznania. Jednocześnie 5194 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1339 białoruską, 5 niemiecką, 8 żydowską,128 rosyjską. W gminie było 1007 budynków mieszkalnych[9].

13 kwietnia 1929 z gminy Białowieża wyłączono miejscowości: Długi Bród, osada Hajnówka, Jakubowo, Krugłe, Łozice, Nikiforowszczyzna, Orzeszkowo, Piaski, Postołowo, Starzyna, Sawiny-Gród, Skryplewo, Wiluki, Wygon, Wierzchowskie i Zabagonie, włączając je do nowo utworzonej gminy Hajnówka w tymże powiecie[10]. 1 kwietnia 1930 gmina Hajnówka otrzymała status gminy wiejskiej o miejskich uprawnieniach finansowych[11]. Gmina Hajnówka przetrwała tylko ponad rok, bo już 30 czerwca 1930 zniesiono ją, a byłe miejscowości białowieskie (łącznie z Hajnówką) powróciły do gminy Białowieża[12].

16 października 1933 roku gminę Białowieża podzielono na 17 gromad: Biała, Budy, Ćwirki, Hajnówka, Kamieniuki, Kiwaczyna, Ławy, Okólnik, Orzeszkowo, Panasiuki, Podbielskie Ogrodniki, Podolany, Pogorzelce, Starzyna, Stoczek, Teremiski i Zastawa[13].

1 października 1934 po raz drugi utworzono gminę Hajnówka, w związku z czym od gminy Białowieża odłączono osadę Hajnówka oraz wsie Gorlańskie Stojło, Kozi Przeskok, Leśna, Nowiny, Orzeszkowo, Postołowo, Sacharewo, Sawiny Gród, Skryplewo, Wierzchowskie, Wydmuchowo i Znojka[14] (gminę Hajnówka zniesiono po raz drugi 1 października 1954, lecz gmina Białowieża nie uległa wówczas zmianom[15]).

Gmina obejmowała część Puszczy Białowieskiej. Po wojnie obszar gminy Białowieża został przedzielony granicą państwową. Zachodnia część pozostała w Polsce (łącznie z siedzibą Białowieżą), natomiast wschodnia (ok. 50 tys. ha) weszła w skład Związku Radzieckiego (gromady Biała, Ćwirki, Kamieniuki, Kiwaczyna, Ławy, Okólnik, Panasiuki i Podbielskie Ogrodniki)[16].

Gminę Białowieża zniesiono jesienią 1954 w związku z likwidacją gmin i wprowadzeniu w ich miejsce gromad[17]. Jej obszar przekształcono w gromadę Białowieża[18].

Gminę Białowieża reaktywowano ponownie 1 stycznia 1973 w związku z kolejną reformą administracyjną[19].

Religia

Dominującą religią w gminie jest prawosławie. Białowieża jest siedzibą parafii św. Mikołaja. Prawosławni zamieszkują Białowieżę, Teremiski, Pogorzelce i inne miejscowości[20]. W gminie mieszkają także katolicy, którzy posiadają kościół i parafię św. Teresy od Dzieciątka Jezus[21]. Na terenie gminy działają również dwa zbory protestanckie: baptystyczny[22] i zielonoświątkowy[23] (obydwa w Białowieży).

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[24] gmina Białowieża ma obszar 203,2 km², w tym:

  • użytki rolne: 8%
  • użytki leśne: 88%

Gmina stanowi 12,52% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2671 100 1272 47,6 1399 52,4
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 13,1 6,3 6,9

Gmina leży pomiędzy Białorusią a gminami z mniejszością białoruską.

  • Piramida wieku mieszkańców gminy Białowieża w 2014 roku[1].


Sołectwa

Budy, Czerlonka, Grudki, Podolany, Pogorzelce, Stoczek, Teremiski, Zastawa[2].

Pozostałe miejscowości: Białowieża, Podcerkwy, Przewłoka, Zwierzyniec.


Sąsiednie gminy

Hajnówka, Narewka; gmina sąsiaduje z Białorusią

Przypisy

  1. ↑ a b Gmina Białowieża w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. ↑ a b BIP gminy, solectwa
  3. ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
  4. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ Urząd Statystyczny wU.S. Białymstoku Urząd Statystyczny wU.S., Statystyczne Vademecum Samorządowca, 10 września 2016 .
  6. ↑ Gmina Białowieża (podlaskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-09]  (pol.).
  7. ↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 5, poz. 43
  8. ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 504
  9. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 7 .
  10. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 23, poz. 244
  11. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 65, poz. 503
  12. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 48, poz. 406
  13. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 51
  14. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
  15. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
  16. ↑ Pismo Starosty Powiatowego (R. Woźniaka) w Bielsku Podlaskim do Urzędu Wojewódzkiego (Wydział Ogólny) w Białymstoku (Nr O.Org.I-3&5&45 z 14.3.1945 r.) z dnia 29 marca 195
  17. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  18. ↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
  19. ↑ Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., Nr. 1, Poz. 1)
  20. ↑ Białowieża - Parafia Prawosławna św. Mikołaja w Białowieży [online], www.bialowieza.cerkiew.pl [dostęp 2016-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02] .
  21. ↑ Witamy na stronie parafii rzymskokatolickiej w Białowieży [online], www.sw.teresa.bialowieza.pl [dostęp 2016-03-22] .
  22. ↑ Strona Kościoła Chrześcijan Baptystów w RP – Zbór w Białowieży
  23. ↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów. [dostęp 2016-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)].
  24. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  • p
  • d
  • e
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
  • Kleszczele
Gminy wiejskie
  • Białowieża
  • Czeremcha
  • Czyże
  • Dubicze Cerkiewne
  • Hajnówka
  • Narew
  • Narewka

  • p
  • d
  • e
Powiat prużański (1795–1939) (► Zabory; ► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919–39)
Gminy wiejskie (1919–39)
  • Bajki (do 1926)
  • Bereza Kartuska (do 1932)
  • Białowieża (do 1920 →)
  • Czerniaków (do 1926)
  • Dobuczyn (do 1926)
  • Horodeczno
  • Kotra (do 1932)
  • Linowo (do 1932)
  • Maciejewicze (do 1926)
  • Malecz
  • Masiewo (do 1920 →)
  • Matiasy (do 1925 →)
  • Międzylesie (1926–32)
  • Mikitycze (do 1926)
  • Noski (do 1926)
  • Prużana (od 1926)
  • Rewiatycze (do 1932)
  • Rudniki
  • Siechniewicze (od 1932)
  • Sielec
  • Suchopol (do 1920 → i ← od 1926)
  • Szenie (do 1926)
  • Szereszów
  • p
  • d
  • e
Powiat białowieski (1920−1922)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
  • brak miast
Gminy wiejskie
  • Białowieża (← →)
  • Dmitrowicze (← do 1921 →)
  • Dworce (← do 1921 →)
  • Masiewo (← →)
  • Połowce (← do 1921 →)
  • Suchopol (← →)
  • Wierzchowice (← do 1921 →)
  • p
  • d
  • e
Powiat bielski (1795–1940 i 1945–75) (► Zabory; ► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1795–75)
Miasteczka
(1795–1934)
Gminy wiejskie
(1861–1954 i 1973–75)
  • Augustowo (1952–54)
  • Białowieża (← 1922–53 →)
  • Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–75)
  • Boćki (1934–52 i 1973–75)
  • Brańsk (1934–52 i 1973–75)
  • Chraboły (1952–54 i 1973–75)
  • Ciechanowiec (1934–52)
  • Czeremcha (1952–53 →)
  • Czyże (1952–53 →)
  • Dobromil (1952–54)
  • Domanowo (1915–34 i 1952–54)
  • Drohiczyn (1934–52 i 1973–75)
  • Dubiażyn (1861–1934)
  • Dubicze Cerkiewne (1952–53 →)
  • Grodzisk (1861–1952 →)
  • Hajnówka (1929–30 i 1934–53)
  • Holonki (1952–54)
  • Kąty (1915–34)
  • Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →)
  • Kleszczele (1915–53 →)
  • Klukowicze (1945–52 →)
  • Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →)
  • Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54)
  • Malesze (1861–1915)
  • Masiewo (← 1922–44)
  • Mielnik (1934–52 →)
  • Milejczyce (1915–52 →)
  • Narew (1915–53 →)
  • Narewka (1944–53 →)
  • Narojki (1861–1934)
  • Nowoberezowo (1861–1915)
  • Oleksin (1861–1915)
  • Orla (1861–1954 i 1973–75)
  • Pasynki (1861–1934 i 1952–54)
  • Pawły (1861–1915)
  • Policzna (1952–53 →)
  • Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934)
  • Rajsk (1861–1915)
  • Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–75)
  • Ryboły (1952–54)
  • Siemiatycze (1861–1952)
  • Skórzec (1861–1934)
  • Suchopol (← 1922–26 →)
  • Śnieżki (1952–54)
  • Topczewo (1915–34 i 1952–54)
  • Widowo (1952–54)
  • Widźgowo (1915–34)
  • Wyszki (1915–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
  • Andryjanki (1954–72)
  • Augustowo (1954–68)
  • Bielsk Podlaski (1969–72)
  • Boćki (1954–72)
  • Brańsk (1969–72)
  • Chraboły (1959–72)
  • Domanowo (1954–72)
  • Falki (1954–59)
  • Gregorowce (1959–72)
  • Haćki (1954–59)
  • Hodyszewo (1954–68)
  • Holonki (1954–72)
  • Hołody (1959–68)
  • Kalnica (1959–68)
  • Kiersnowo (1954–59)
  • Klichy (1954–59)
  • Kotły (1954–59)
  • Lubieszcze (1954–59)
  • Łubin Kościelny (1954–72)
  • Malesze (1954–59)
  • Malinowo (1954–59)
  • Mokre (1954–59)
  • Moskiewce (1954–59)
  • Mulawicze (1954–61)
  • Nurzec (1954–68)
  • Oleksin (1954–59)
  • Olszewo (1954–59)
  • Orla (1954–72)
  • Parcewo (1954–59)
  • Pasynki (1954–72)
  • Paszkowszczyzna (1954–59)
  • Pawły (1954–59)
  • Pietrzykowo-Gołąbki (1954–59)
  • Piliki (1959–72)
  • Ploski (1954–59)
  • Popławy (1959–68)
  • Rudka (1954–72)
  • Ryboły (1954–72)
  • Strabla (1954–72)
  • Szczyty-Dzięciołowo (1954–57)
  • Śnieżki (1954–72)
  • Świrydy (1954–59)
  • Topczewo (1954–72)
  • Wyszki (1954–72)
  • Zubowo (1954–59)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
  • p
  • d
  • e
Powiat hajnowski (1954–1975)
Przynależność wojewódzka
  • woj. białostockie
Miasta
Gminy wiejskie
(1954 i 1973–75)
  • Białowieża (←)
  • Czeremcha (←)
  • Czyże (←)
  • Dubicze Cerkiewne (←)
  • Hajnówka (od 1973)
  • Klejniki (← do 1954)
  • Kleszczele (←)
  • Lewkowo Stare (1954)
  • Łosinka (← do 1954)
  • Narew (←)
  • Narewka (←)
  • Nowoberezowo (1954)
  • Policzna (← do 1954)
Gromady
(1954–72)
  • Białowieża (1954–72)
  • Czeremcha (1954–72)
  • Czyże (1954–72)
  • Dasze (1954–59)
  • Dubicze Cerkiewne (1954–72)
  • Dubiny (1954–71)
  • Janowo (1954–59)
  • Klejniki (1954–72)
  • Kleszczele (1954–72)
  • Kuraszewo (1954–59)
  • Lewkowo Stare / Stare Lewkowo (1954–72)
  • Łosinka (1954–72)
  • Łuka (1954–59)
  • Narew (1954–72)
  • Narewka (1954–72)
  • Nowoberezowo (1954–72)
  • Olchówka (1954–59)
  • Orzeszkowo (1954–72)
  • Policzna (1954–72)
  • Saki (1954–59)
  • Siemianówka (1954–71)
  • Stary Kornin (1954–71)
  • Trześcianka (1954–72)
  • Tyniewicze Duże (1954–59)
  • Waniewo (1954–59)
  • Waśki (1954–59)
  • p
  • d
  • e
Gmina Białowieża
Wsie
Osady
Osady leśne
Części wsi
Pozostałe
miejscowości