Brander

 Ten artykuł od 2014-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Francuskie brandery w bitwie o Quebec
Holenderski brander atakujący angielski HMS Royal James w czasie bitwy pod Solebay

Brander (z niem. brand – pożar) – jednostka pływająca wypełniona materiałami łatwopalnymi (np. drewno, smoła, żywica, oliwa itp.), którą po opuszczeniu przez załogę i podpaleniu puszczano z wiatrem lub prądem w stronę okrętów nieprzyjaciela, aby wzniecić na nich pożar[1].

Branderami nazywano też statki przeznaczone do zatopienia na torach wodnych w celu blokowania ich podczas działań wojennych[2].

Użycie branderów

Często w charakterze branderów używano będących na podorędziu statków lub okrętów o mniejszej wartości (starych lub zużytych), lecz od XVII wieku państwa mające duże marynarki budowały okręty przeznaczone specjalnie do użycia jako brandery. Przyłączane do flot, pełniły w nich funkcje pomocnicze, do czasu użycia we właściwej roli. Brandery były szczególnie skuteczne w zwalczaniu zakotwiczonych zespołów okrętów żaglowych.

Użycie branderów przez flotę Wandalów przyczyniło się do klęski wspólnej wyprawy Rzymu i Bizancjum podczas morskiej bitwy u przylądka Bon[3].

Wraz z rozwojem taktyki i techniki brandery stawały się coraz mniej efektywne. Marynarka Brytyjska przekształciła ostatni brander (HMS Thais) w slup w 1808 roku. We flocie tureckiej brandery były jeszcze w 1827 roku.

Oprócz branderów służących do podpalania, budowano i stosowano okręty przeznaczone do niszczenia flot lub umocnień brzegowych przez detonację dużych ilości materiałów wybuchowych (prochu najlepszej jakości) umieszczonego w odpowiednich zasobnikach.

Brandery zostały użyte np. przez Polaków w bitwie morskiej pod Salis w 1609.

W podobny sposób podpalano (drewniane) mosty na rzekach.

W okresie powstania listopadowego Rosjanie pod koniec marca 1831 roku wypuścili brandery celem zniszczenia mostu w Warszawie, jednak Batalion Sandomierskich Strzelców Celnych skutecznie zapobiegł próbie podpalenia mostu.

Przypisy

  1. ↑ brander – Słownik języka polskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2023-10-26].
  2. ↑ Krupa (red.) 2007 ↓, s. 107.
  3. ↑ Peter Heather: Upadek cesarstwa rzymskiego. Poznań: Rebis, 2017. ISBN 978-83-7301-735-1.
Zobacz hasło brander w Wikisłowniku

Bibliografia

  • Andrzej Krupa (red.): Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15175-1.
  • PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
  • James Lowell Coggeshall: The Fireship and It's Role in Royal Navy. Austin: The University of Texax, 1997-08. [dostęp 2014-01-17].
  • Krzysztof Gerlach, Brandery - postrach drewnianych żaglowców, "Morze, Statki i Okręty" nr 5/2009, s.56
Kontrola autorytatywna (typ statku):
  • LCCN: sh87004143
  • J9U: 987007538995505171