Getto w Kole

Getto w Kole
Ilustracja
Widok na plac przy synagodze mniejszej w Kole, który znajdował się na terenie getta
Typ

getto żydowskie

Odpowiedzialny

 III Rzesza

Rozpoczęcie działalności

grudzień 1940

Zakończenie działalności

11 grudnia 1941

Terytorium

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Koło

Liczba więźniów

~3 tysiące

Narodowość więźniów

Żydzi

Położenie na mapie Koła
Mapa konturowa Koła, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Getto w Kole”
Ziemia52°11′38,4″N 18°37′48,6″E/52,194000 18,630167

Getto w Kole – getto żydowskie utworzone podczas II wojny światowej przez okupantów na terenie miasta Koła.

Historia

Powstanie getta

Koło zostało zajęte przez Niemców podczas kampanii wrześniowej, 18 września 1939 roku[1]. Dwa dni później podpalona została kolska synagoga. W listopadzie tego samego roku w mieście powołano 11–osobowy Judenrat, na którego czele stanął Pinchas Brenner. W tym samym miesiącu rozpoczęto wysiedlanie kolskich Żydów, ponad 1300 Żydów zgromadzono wówczas w synagodze mniejszej i budynku Judenratu, z których 1139 zostało na początku grudnia wywiezionych do obozu w Izbicy, skąd trafili następnie do obozów w Sobiborze i Bełżcu[2]. 3 i 4 października 150 rodzin żydowskich wysiedlono do getta wiejskiego w Nowinach Brdowskich[1].

Oficjalnie getto w Kole powstało w grudniu 1940 roku na terenie Starego Miasta. Powstało ono na terenach położonych na zachód od ulicy Rzeźniczej, otoczone zostało płotem, a wszystkie przejścia i okna w budynkach znajdujących się na granicy getta zamurowano[3]. Mimo zamknięcia więźniowie getta prowadzili handel z okolicznymi wsiami. W getcie panowały ciężkie warunki, wielu więźniów umierało z powodu chorób[1]. Pod koniec 1940 roku w Kole mieszkało około 3 tysiące Żydów[4]. W 1941 roku Żydów z kolskiego getta wywożono do obozów pracy, m.in. we Wrocławiu, Poznaniu[3] i Inowrocławiu[1].

Likwidacja getta

W grudniu 1941 roku w Kole mieszkało około 2 tysiące Żydów. W dniach 8–11 grudnia przeprowadzono akcję wywózki Żydów z kolskiego getta do pobliskiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem[2][1][4]. Więźniowie getta zgromadzani byli w siedzibie Judenratu przy ulicy Rzeźniczej 6, gdzie sprawdzano ich obecność w wykazie. Od oczekujących Żydów pobierano opłatę w wysokości 4 reichsmarek za rzekomą podróż na wschód, pozwolono im także zabrać ze sobą do 10 kilogramów bagażu[5][6][3]. Według wspomnień świadków właściciel kolskiego tartaku, Goldberg, miał zabiegać u Niemców o powierzenie mu stanowiska kierownika obozu dla kolskich Żydów na wschodzie[3]. Kolscy Żydzi wywożeni byli do obozu dwiema ciężarówkami. Ostatniego dnia akcji z getta wywieziono chorych[3]. Pożydowskie mieszkania zostały następnie przekazane Niemcom ze Związku Radzieckiego i krajów bałtyckich[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e קולו (Koło) | האנציקלופדיה של הגטאות [online], www.yadvashem.org [dostęp 2024-08-10] .
  2. ↑ a b Witkowski 2012 ↓, s. 57.
  3. ↑ a b c d e KonradK. Kołodziejski KonradK., Sytuacja ludności żydowskiej w Kole podczas okupacji niemieckiej w relacjach świadków [online], Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole, 8 grudnia 2021 [dostęp 2024-08-10]  (pol.).
  4. ↑ a b Historia społeczności [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-08-11] .
  5. ↑ Witkowski 2012 ↓, s. 56.
  6. ↑ Burszta 1963 ↓, s. 203.
  7. ↑ Burszta 1963 ↓, s. 207.

Bibliografia

  • KrzysztofK. Witkowski KrzysztofK. (red.), Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, Koło: Urząd Miejski w Kole, 2012, ISBN 978-83-62485-66-6 .
  • JózefJ. Burszta JózefJ. (red.), Sześćset lat miasta Koła, AntoniA. Czubiński i inni, Wydawnictwo Poznańskie, 1963 .