Gmach Główny Politechniki Gdańskiej

Gmach Główny Politechniki Gdańskiej
Symbol zabytku nr rej. A-828 z 30.04.1979[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gdańsk

Adres

Wrzeszcz Górny, ul. Narutowicza 11/12

Styl architektoniczny

neorenesans

Rozpoczęcie budowy

1900

Ukończenie budowy

1904

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gmach Główny Politechniki Gdańskiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Gmach Główny Politechniki Gdańskiej”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Gmach Główny Politechniki Gdańskiej”
Ziemia54°22′17,836″N 18°37′09,271″E/54,371621 18,619242
Multimedia w Wikimedia Commons

Gmach Główny Politechniki Gdańskiej – zabytkowy budynek w Gdańsku. Mieści się we Wrzeszczu przy ul. Narutowicza 11/12.

Projekt i budowa

Generalne zasady ukształtowania bryły i podstawowe zasady dyspozycji przestrzennej wnętrz głównego budynku Politechniki są dziełem Hermanna Eggerta i Georga Thüra. Fasady, detale, szczegóły planu i dekorację wnętrz zaprojektował już jednak Albert Carsten, nadając budynkowi ostateczną formę[2]. 7 czerwca 1900 wmurowano kamień węgielny pod budowę kompleksu gmachów uczelni Königliche Technische Hochschule w Gdańsku. W sierpniu 1904 zakończono budowę według czwartego projektu budowlanego Alberta Carstena[3][4].

Inauguracja pierwszego roku akademickiego[3][4][5]

Wnętrze Gmachu Głównego w 1904

6 października 1904 r. w obecności cesarza Wilhelma II odbyła się uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego pierwszej wyższej uczelni w dziejach miasta[2]. Jej oficjalna nazwa brzmiała: Königliche Preussische Technische Hochschule (Królewsko-Pruska Wyższa Szkoła Techniczna)[2]. Gmach Główny zaprojektowano w stylu neorenesansu północnego z elementami secesji, eklektyzmu został zbudowany z cegły klinkierowej i piaskowca z pięcioma wejściami. W 1904 roku było 210 pomieszczeń (bez piwnic i poddasza), m.in.: aula (24 metry długości i szerokości 12 metrów z portalem z postaciami Sztuki i Techniki), sala senatu (dębowe boazerie w stylu starogdańskim), rektorat, biblioteka (m.in. czytelnia 91 m2 na 36 miejsc), hole, 17 sal wykładowych, 36 pokoi dla profesorów i 11 dla asystentów, 24 kreślarnie, 11 sal ze zbiorami naukowymi, laboratoria, mieszkania służbowe, w północno-zachodnim skrzydle umieszczono sale do modelowania. Powierzchnia dachu wynosiła 750 m2, a gmachu 5567 m2, wysokość – 16, 5 metrów. Nad głównym wejściem umieszczono płaskorzeźbę kartusza z wizerunkiem cesarza Wilhelma II (zniszczona w 1945 r.).

Modernizacje i przebudowy do 1945 r.

W 1913 roku na piątym piętrze umieszczono kreślarnie i pracownie[6]. Koszt budowy wyniósł 3 230 700 marek, w tym Gmachu: 2 809 200 marek, a wyposażenie wnętrz – 3 230 700 marek[7]. 18 lipca 1929 roku dobudowano do Gmachu Głównego skrzydło w stylu kubizmu Instytutu Fizyki z Auditorium Maximum według projektu prof. Carla Ramsauera oraz na 5 piętrze, 2 laboratoria fotograficzne i tunel aerodynamiczny (nad aulą)[8][9][5].

Okres I oraz II wojny światowej

W czasie I wojny światowej, 1 lutego 1916 roku w północno-wschodniej części Gmachu Głównego utworzono szpital dla rannych oficerów oraz rozpoczęto kursy dla oficerów, Do zakończenia I wojny światowej w Gmachu Głównym mieściło się dowództwo 17 Armii[10][5].

W lutym 1945 roku w Gmachu Głównym zorganizowano szpital dla rannych żołnierzy i ludności cywilnej na 3000 łóżek[11].

W marcu 1945 w Gmachu Głównym wybuchł pożar w wyniku podpalenia i wybuchu bomb w czasie walk o Gdańsk. Ogień strawił dachy, wnętrza i stropy tylnej i środkowej części Gmachu Głównego, rektorat, salę senatu, aulę, bibliotekę z księgozbiorem m.in. Towarzystwa Przyrodniczego, reprezentacyjne sale środkowej części budynku Gmachu Głównego, kreślarnie skrzydła prawego i lewego, zbiory muzeum kolejnictwa i minerałów na parterze. Zniszczeniu uległo 70% powierzchni dachów, z 270 pomieszczeń ocalało 170. Została zniszczona wieżyczka z zegarem na dachu Gmachu Głównego PG. Ocalała część boczna gmachu i część gmachu z Auditorium Maximum[12].

Wnętrze Gmachu Głównego w 1904
Dziedziniec Gabriela Fahrenheita

Lata powojenne

5 kwietnia 1945 na teren Politechniki Gdańskiej weszła 5 osobowa Grupa Operacyjna z Ministerstwa Oświaty ds. organizacji i odbudowy Politechniki Gdańskiej. Byli to pierwsi Polacy na tym terenie w 1945 r.: dr Stanisław Turski – kierownik, inż. Franciszek Otto z Politechniki Lwowskiej, inż. Kazimierz Kopecki, Kazimierz Kubik oraz student przedwojennej Uczelni – Stanisław Szymański. W pracach porządkowych nadzorowanych przez K. Kopeckiego uczestniczyli pierwsi studenci polscy i nieliczna okoliczna ludność niemiecka[13][14][15].

Na mocy Dekretu Krajowej Rady Narodowej z dnia 24 maja 1945 roku[16] dotychczasowa Reichshochschule Danzig (nazwa z okresu 1941–1945) została przekształcona w polską państwową szkołę akademicką[2].

W okresie 15 grudnia 1945 – 25 stycznia 1946 przerwano zajęcia z powodu niskiej temperatury, braku oszklenia budynków i kłopotów z ogrzewaniem sal wykładowych i pomieszczeń[17]. 12 września 1949 miało miejsce utworzenie Studium Wojskowego PG z pomieszczeniami na poziomie 0, powołanego rozkazem ministra obrony narodowej. Od 1989 roku po likwidacji Studium Wojskowego pomieszczenia zostały przekazane m.in. bibliotece oraz archiwum[5].

22 lutego 1952 zakończono podjęte w 1946 r. prace odbudowy, inż. arch. Jerzy Winnicki zaprojektował czytelnię, wypożyczalnię i katalogi biblioteki. Pod kierunkiem prof. Witolda Minkiewicza prace budowlane zostały zakończone w 1953 (m.in. w 1946 roku pokryty został dachem Gmach Główny, uzupełniono okna i drzwi, stropy betonowe, powiększono metraż biblioteki, zmieniono układ holu, korytarzy i pomieszczeń oraz stylu architektonicznego na modernizm, w 1949 roku odbudowano aulę, w 1951 roku parter i piąte piętro, w 1952 roku poziom zero z szatnią, a w 1953 roku hol na II i III piętrze). Projekty części pomieszczeń biblioteki wykonał Marian Des Loges – dyrektor.

W 1979 zespół budynków Politechniki Gdańskiej został wpisany do rejestru zabytków[1].

Od roku 1989

12 lipca 1989 sala 370, której patronem był od 27 kwietnia 1950 roku był Julian Marchlewski została nazwana Aulą PG[5]. 1 października 1994 w holu Gmachu Głównego PG z udziałem Rektora – Edmunda Wittbrodta odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą pamięci polskich studentów poległych za Ojczyznę w latach 1904 – 1939[18].

25 listopada 1995 podczas obchodów 50-lecia Wydziału Budownictwa Lądowego PG zamontowano tablicę pamiątkową koło Sali 167 Gmachu Głównego dedykowaną prof. Witoldowi Nowackiemu[18].

3 czerwca 2005 uroczyste otwarte posiedzenie Senatu PG, parada oraz Zdjęcie „Rodziny Politechnicznej” – czyli pracowników i studentów oraz absolwentów na dziedzińcu im. Jana Heweliusza  były jednymi z elementów obchodów 60 – lecia polskiej PG[18].

5 grudnia 2008 fasada Gmachu Głównego PG została odrestaurowana (fronton ryzalit trójdzielny wraz z portykiem elewacji frontowej) – detale architektoniczne uzupełnione lub odtworzone wg planów gmachu z 1904 r. Zamontowano na budynku orła z polskiego godła. Zamontowano też zrekonstruowane 4 miedzianych masek lwów, z inicjatywy doc. Marianny Sankiewicz, zrekonstruowane przez firmę Bartłomieja Küstera[19].

17 listopada 2011 otworzono Centrum Civitroniki składające się z siedmiu pracowni badawczych do badań z zakresu inżynierii lądowej i nowoczesnych technologii elektronicznych na potrzeby konstrukcji budowlanych. Prace budowlane trwały od marca 2010 do marca 2011, koszt 1,6 mln zł. Zaadaptowano część poddasza Gmachu Głównego PG[18].

13 maja 2012 została odbudowana wieża zegarowa na dachu Gmachu Głównego – waży 15,5 ton, mierzy 18 metrów wysokości. Na szczycie umieszczono pozłacaną rzeźbę Alegorii Nauki[18][20].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2014-02-24] .
  2. ↑ a b c d KrzempekK. K. KrzempekK., SzczepańskiS. J. SzczepańskiS., Kampus Politechniki Gdańskiej powstanie i rozwój, 2017, ISBN 978-83-7348-697-3 .
  3. ↑ a b M.M. Gliński M.M., J.J. Kukliński J.J., Kronika Gdańska 997-1997, t. I. 997-1945, 1998 .
  4. ↑ a b A.A. Januszajtis A.A., Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2014 .
  5. ↑ a b c d e B.B. Mazurkiewicz B.B., Chronologia wydarzeń, w: Zarys dziejów politechniki w Gdańsku 1904-2004, 2004 .
  6. ↑ CarstenC. A. CarstenC., Die Technische Hochschule, Berlin 1908 .
  7. ↑ B.B. Mazurkiewicz B.B., Pismo PG Nr 6 2002: Politechnika Gdańska w latach 1904-1921, 2002 .
  8. ↑ A.A. Carsten A.A., Die Bauten der Technischen Hochschule Danzig, Berlin 1930 .
  9. ↑ A.A. Januszajtis A.A., Zarys historii Politechniki Gdańskiej, w: Politechnika Gdańska. 50 lat wczoraj-dziś- jutro. Rok jubileuszowy 1994/95, 1995 .
  10. ↑ 20 Jahre Technische Hochschule Danzig 1904-1924, Gdańsk 1924 .
  11. ↑ B.B. Bukowski B.B., Odbudowa Politechniki Gdańskiej, 1947 .
  12. ↑ Z.Z. Bara Z.Z., Rys historyczny Politechniki Gdańskiej, 1949 .
  13. ↑ J.J. Wiśniewski J.J., Jak zaczynałem życie politechniczne „Z historii Politechniki Gdańskiej”, 1945 .
  14. ↑ HueckelH. S. HueckelH., Inżynierskie wspomnienia, 1981 .
  15. ↑ PanasiukP. A. PanasiukP., Miasto i ludzie. Wspomnienia z lat powojennych, 2000 .
  16. ↑ Dekret z dnia 24 maja 1945 r. o przekształceniu Politechniki Gdańskiej w polską państwową szkołę akademicką. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-11-09] .
  17. ↑ H.H. Bykowska H.H., Minęło już 87 lat…Potęga tradycji, „Głos Politechniki Gdańskiej”, nr 16, 1991 .
  18. ↑ a b c d e W.W. Parteka W.W., Pismo PG Nr 6/7 Kalendarium 110-lecia. Zdarzyło się w…,, 2014 .
  19. ↑ Marianna Sankiewicz dała nam skrzydła, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 2011 .
  20. ↑ Po 67 latach na gmach Politechniki Gdańskiej wraca wieża zegarowa, „Nauka w Polsce” [dostęp 2017-11-24]  (pol.).