Goitrogeny

Goitrogeny, substancje wolotwórcze – związki o właściwościach antyodżywczych występujące naturalnie w żywności, zmniejszające przyswajalność jodu z pożywienia lub zaburzające wchłanianie jodu przez tarczycę i w konsekwencji produkcję jej hormonów, w skład których wchodzi jod. Przysadka w odpowiedzi na spadek stężenia hormonów produkowanych przez tarczycę uwalnia hormon pobudzający tarczycę (TSH), który powoduje nadmierny rozrost tkanki tarczycy, prowadząc ostatecznie do powstania wola^[1].

Żywność wykazująca działanie wolotwórcze

Tioglikozydy, glikozylany, GLS to związki o różnej budowie chemicznej występujące w roślinach z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)^[2] najbardziej znane warzywa to: brukselka, kapusta^[3], kalafior^[3], brokuł, szpinak, jarmuż, kalarepa, gorczyca, brukiew, rzepa. Właściwości antyodżywcze mają głównie warzywa spożywane na surowo. Gotowanie w temp. 90 °C zmniejsza udział aktywnych form tioglikozydów o ok. 30%. Mrożenie warzyw również przyczynia się do obniżenia zawartości tioglikozydów.

Do zaburzeń w pracy tarczycy może doprowadzić spożycie dużych ilości manioku (rozdrobnionego jednak nienamoczonego przez dobę w celu detoksykacji)^[4], cebuli, czosnku, suchych nasion roślin strączkowych^[3] (bob, ciecierzyca, groch, fasola, soczewica, soja) oraz orzeszków ziemnych, migdałów^[3]. Wymienione produkty mogą być spożywane w umiarkowanych ilościach po wcześniejszej obróbce termicznej. Wyjątek stanowi soja, która ze względu na zawartość izoflawonów genisteiny i daidzeiny, hamujących peroksydazę tarczycową (TPO), nie powinna być spożywana przez osoby z niedoczynnością tarczycy w żadnych ilościach^[5]. Związki wolotwórcze soi nie są dezaktywowane w czasie gotowania.

Substancje chemiczne mające działanie wolotwórcze

Sulfadimetoksyna (Albon), Propylotiouracyl^[6], Nadchloran potasu^[7], kwas jopanowy^[8].
Niektóre Oksazolidyny, takie jak goitryna^[9].
Tiocyjanki (np. z dymu tytoniowego) i nadchlorany zmniejszają pobieranie jonów jodu na skutek zjawiska hamowania konkurencyjnego i w konsekwencji zmniejszenie wydzielania tyroksyny i trijodotyroniny przez tarczycę, których niskie stężenie na skutek ujemnego sprzężenia zwrotnego stymuluje wzrost uwalniania tyreotropiny pobudzającej gruczoł do wzrostu.
Amiodaron hamuje obwodową konwersję tyroksyny do trijodotyroniny, zaburza także działanie hormonów tarczycy.
Lit hamuje uwalnianie hormonów tarczycy.
Fenobarbital, Fenytoina, Karbamazepina, Ryfampicyna indukują biologiczna degradacje trijodotyroniny (T₃) i tyroksyny (T₄).

Zobacz też

Przypisy

↑ David A.D.A. Bender David A.D.A., A dictionary of food and nutrition., wyd. 3rd ed., [Oxford]: Oxford University Press, 2009–, ISBN 978-0-19-172668-2, OCLC 967261298 [dostęp 2020-02-22] .
↑ Szczegółowe zalecenia, czyli rzecz o produktach wolotwórczych i pierwiastkach Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online], ncez.pl [dostęp 2020-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d EdytaE. Gulińska EdytaE., Podstawy żywienia człowieka, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, [cop. 2005], ISBN 83-02-09152-9, OCLC 69472417 [dostęp 2020-02-22] .
↑ JeanJ. Vanderpas JeanJ., Nutritional Epidemiology and Thyroid Hormone Metabolism, „Annual Review of Nutrition”, 26 (1), 2006, s. 293–322, DOI: 10.1146/annurev.nutr.26.010506.103810, ISSN 0199-9885 [dostęp 2020-02-22] .
↑ KatarzynaK. Pastusiak KatarzynaK., JoannaJ. Michałowska JoannaJ., PawełP. Bogdański PawełP., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 8 (4), 2017, s. 155–160, ISSN 2081-531X [dostęp 2020-02-23] (pol.).
↑ HilaH. Rosenfeld HilaH. i inni, Pregnancy outcome, thyroid dysfunction and fetal goitre after in utero exposure to propylthiouracil: a controlled cohort study, „British Journal of Clinical Pharmacology”, 68 (4), 2009, s. 609–617, DOI: 10.1111/j.1365-2125.2009.03495.x, ISSN 0306-5251, PMID: 19843064, PMCID: PMC2780286 [dostęp 2020-02-22] .
↑ Offie PoratO.P. Soldin Offie PoratO.P., Lewis E.L.E. Braverman Lewis E.L.E., Steven H.S.H. Lamm Steven H.S.H., Perchlorate Clinical Pharmacology and Human Health: A Review, „Therapeutic drug monitoring”, 23 (4), 2001, s. 316–331, ISSN 0163-4356, PMID: 11477312, PMCID: PMC3640367 [dostęp 2020-02-22] .
↑ MicheleM. Andreucci MicheleM., RichardR. Solomon RichardR., AdisA. Tasanarong AdisA., Side Effects of Radiographic Contrast Media: Pathogenesis, Risk Factors, and Prevention, „BioMed Research International”, 2014, 2014, DOI: 10.1155/2014/741018, ISSN 2314-6133, PMID: 24895606, PMCID: PMC4034507 [dostęp 2020-02-22] .
↑ Dorette T.H.D.T.H. Verhoeven Dorette T.H.D.T.H. i inni, A review of mechanisms underlying anticarcinogenicity by brassica vegetables, „Chemico-Biological Interactions”, 103 (2), 1997, s. 79–129, DOI: 10.1016/S0009-2797(96)03745-3, ISSN 0009-2797 [dostęp 2020-02-22] (ang.).