Grzegorzowice (województwo śląskie)
wieś | |||
Widok wsi z drogi Łubowice – Sławików | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | raciborski | ||
Gmina | Rudnik | ||
Liczba ludności (2022) | 528[2] | ||
Strefa numeracyjna | 32 | ||
Kod pocztowy | 47-417[3] | ||
Tablice rejestracyjne | SRC | ||
SIMC | 0220820 | ||
Położenie na mapie gminy Rudnik | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||
Położenie na mapie powiatu raciborskiego | |||
50°10′13″N 18°14′28″E/50,170278 18,241111[1] | |||
| |||
|
Grzegorzowice (niem. Gregorsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Rudnik.
Miejscowość jest położona w północno-wschodniej części gminy. Wieś ma powierzchnię 5 km²[4] oraz ponad sześciuset mieszkańców[4]. W miejscowości znajduje się największa szkoła gminy – ZSO Grzegorzowice[5].
W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Grzegorzowice, po jej zniesieniu w gromadzie Łubowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Wieś nosiła niemiecką nazwę Gregorowitz[4], do 1945 roku – Gregorsdorf. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od imienia założyciela wsi – Grzegorza[4]. Grzegorzowice należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Łubowicach. Wieś powstała z połączenia Ganiowic, osady Gacki oraz dawnych, mniejszych Grzegorzowic po I wojnie światowej[4].
Pomiędzy Grzegorzowicami i Ciechowicami działa przeprawa promowa na Odrze[6]. Do 1945 znajdował się tutaj most – resztki konstrukcji wysadzonej przez Wehrmacht znajdują się po obu stronach rzeki.
Nazwa
Nazwa Grzegorzowice pochodzi od domniemanego założyciela wsi – Grzegorza. W średniowieczu, w XV wieku określano miejscowość jako Gregorowitz. Do 1945 roku obowiązywała niemiecka nazwa wsi Gregorsdorf. Po II wojnie światowej spolonizowano nazwę na Grzegorzowice[7].
Części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0220836 | Gacki | kolonia |
Historia
Grzegorzowice
Grzegorzowice składały się dawniej z trzech części: gminy Grzegorzowice, dóbr Grzegorzowice Książęce i folwarku Grzegorzowice Sławikowskie. Na początku XV w. notowany jest spór między proboszczem raciborskim, a właścicielami Grzegorzowic i Sławikowa o drogę prowadzącą na proboszczowskie łąki[4]. W datowanym na 1405 r. dokumencie dla kolegiaty raciborskiej wieś jest wzmiankowana jako Gregorowitz[4][10]. W połowie XV wieku miejscowy folwark, zwany później książęcym, był w posiadaniu rodziny Hossek von Gregorowitz. 12 lutego 1467 roku Machna, córka Wacława Hossek, ofiarowała go raciborskiemu kościołowi kolegiackiemu. Proboszcz tej świątyni otrzymywał z Grzegorzowic czynsze i dziesięciny z pól ornych. Pod koniec XVII wieku kapituła powiększyła swój tutejszy stan posiadania, kupując za kwotę 6600 talarów majątki ziemskie Wacława Raschutz von Szczibritz, właściciela obecnych Szczerbic w gminie Gaszowice, w powiecie rybnickim. Folwark miał dwa ogrody owocowe, trzy sadzawki i dużą powierzchnię lasów. Młyn wodny nad Łęgoniem dawał kanonikom sześć talarów rocznego czynszu i dwadzieścia cztery szefle ziarna. Pod datą 16 lipca 1698 roku odnotowano umowę dzierżawy przez kapitułę grzegorzowickiej gospody wraz z przynależną jej rolą oraz prawem palenia i handlu gorzałką. Transakcja opiewała na kwotę 60 talarów. Nabywca był zobowiązany płacić kapitule 18 talarów rocznego czynszu. W 1809 roku kanonicy sprzedali korzystnie część swojego grzegorzowickiego folwarku, spłacając uzyskanymi z transakcji ponad 3,33 tysiącami talarów, francuskie kontrybucje wojenne oraz długi zaciągnięte na świadczenia wojenne. Na sprzedaż wystawiono wówczas pięćdziesiąt mórg roli. Po sekularyzacji kolegiaty pozostała część folwarku weszła w skład dóbr zamkowych. Część sławikowska do 1451 roku była własnością rodziny Zygrod. Następnie, do 1531 roku należała do Mikołaja Holy z Ponięcic. Potem nabył ją Mikołaj Szeliga. Kolejnymi posiadaczami byli właściciele Ganiowic. 8 marca 1619 roku baron Fryderyk von Oppersdorf sprzedał część Sławikowa i Grzegorzowic Henrykowi Stolzowi z Gostomii. W 1649 roku dobra te kupił hrabia Jan Bernard von Praschma. Od 1701 roku były własnością rodziny Trach. W 1731 roku jego żona sprzedała majątek mieszkającemu w Wiedniu Fryderykowi Grzegorzowi von Lautensak. Od 1761 r. do 1772 r. właścicielem Grzegorzowic był Jan von Drechsler. 23 maja 1795 roku wieś kupił hrabia Adolf von Eichendorff z Łubowic. W 1804 r. dobra te pozyskał Rudolf von Seidlitz. W 1835 roku przejęli je Eickstedowie. Ostatnim właścicielem wsi był Rudolf von Eicksted[4].
Ganiowice
Już od 1339 roku część wioski należała do kościoła WNMP w Raciborzu, płacąc tamtejszemu proboszczowi 8,5 marki czynszu[11]. W 1364 roku jako proboszcz miejski wzmiankowany jest Jan Dzecko[11][10]. Przysłużył się księciu Mikołajowi i księstwu, szczególnie w Rzymie, gdzie uzyskał dyspensę papieża Urbana V na poślubienie przez władcę trzeciej z kolei żony – Jutty z Niemodlina. Książę zwolnił za to od wszystkich danin i świadczeń kmieci z Ganiowic. Odnośny dokument wystawiono 30 listopada 1364 roku w dzień św. Andrzeja. Władca wzmiankował w nim villis Ganowicz, czyli wieś Ganiowice. W 1416 roku, kiedy przy świątyni farnej w Raciborzu została utworzona kapituła kolegiacka, z woli księcia Jana II Żelaznego całość Ganiowic znalazła się w posiadaniu kanoników. W 1661 roku jako właściciel ganiowickiego folwarku notowany jest Paweł Wraniński. Po jego śmierci w 1574 roku, przez cztery lata folwarkiem zarządzała wdowa po nim – Dorota. W 1578 roku Mikołaj Wraniński sprzedał rodzinny majątek szlachetnie urodzonemu Maciejowi Grabowowi. W 1594 roku Ganiowice przejął starosta krajowy von Oppersdorf. W 1648 roku majątek znów znalazł się w rękach Wranińskich. W 1682 roku zmarł przedstawiciel tego rodu, pozostawiając małoletnie dzieci. Z tego względu zamierzano wystawić folwark na licytację. Jako główny pretendent do jego objęcia wystąpiła raciborska kolegiata, w której posiadaniu znajdowała się wioska. Kanonicy wystosowali prośbę do cesarza, by ten w pierwszej kolejności złożył im ofertę zakupu. Kapitułę poparł biskup wrocławski, informując cesarskich urzędników, że dochody kościoła kolegiackiego zubożały z powodu utraty czynszów z Gliwic. Do Wiednia wysłano proboszcza łubowickiego, księdza Wilhelma von Tracha. 5 października 1695 roku transakcja została sfinalizowana. W rękach kolegiaty majątek ten pozostał do 1810 roku, kiedy to na mocy edyktu króla pruskiego dobra kościelne zostały przejęte przez państwo. W 1811 roku Ganiowice stały się własnością rządu pruskiego, a potem weszły w skład dóbr zamku raciborskiego, które z czasem przejęła rodzina książąt von Ratibor. Zarządzali tym majątkiem do 1945 roku. Po I wojnie światowej miejscowość została włączona do wsi Grzegorzowice[11].
Gacki
Osada Gacki składała się tylko z kilku gospodarstw i położona była niedaleko wsi Ganiowice. Wiadomo, że znajdował tu się młyn, bowiem źródła podają, że przed 1725 r. w wyniku powodzi został zniszczony, a następnie odbudowany. Podczas odbudowy młyna wzniesiona została gospoda, w której rocznie sprzedawano czternaście achteli piwa oraz pół wiadra wódki. Źródła także podają liczbę osób zamieszkujących osadę w tych czasach, a było to siedmiu gospodarzy, dwóch zagrodników i czterech chałupników. Pod koniec XVIII wieku z folwarku i osady utworzono jeden obwód dominialny, który dzierżawił pan o nazwisku Stokłosa. Dodatkowo kanonicy raciborscy otrzymywali z tych ziem dwadzieścia jeden szefli zboża, a wikarzy i słudzy kościelni sześć i pół. Stokłosa natomiast płacił opłatę z dzierżawy w wysokości 1270 guldenów, z czego 980 guldenów wędrowało do króla pruskiego. Pod koniec XIX wieku miejscowość była kolonią wsi Ganiowice. Po I wojnie światowej osada została przyłączona do wsi Grzegorzowice[4].
Połączenie miejscowości
Wszystkie trzy wioski zostały połączone po I wojnie światowej. Utworzono w ten sposób Grzegorzowice jakie istnieją do dziś[4][10].
Mosty w Grzegorzowicach
W 1884 roku rozpoczęto budowę mostu w miejscowości. Prace nad nim trwały czternaście miesięcy, a głównym budowniczym był Franz Segeth z Lubomi. Nadzór nad budową sprawował architekt Keil z Wrocławia. Budowę mostu zakończono 16 września 1885 roku. Miał 173 metry długości, 8,4 metra szerokości, opierał się na 10 drewnianych filarach, a koszt całego mostu wyniósł 111 tys. ówczesnych marek niemieckich. W oficjalnym otwarciu tego mostu wzięli udział: Książę Raciborski z rodziną, burmistrz, budowniczowie, architekt, radny Polko oraz tajni radcy prawni z firm Salchow i Dome. Delegacja złożona z siedemnastu osób utworzyła szpaler na powitanie gości, byli to sołtysi i radni z okolicznych wsi. Wjazd na most z obydwu stron udekorowany był flagami: niemiecką, śląską i książęcą z herbem w tle. Most został spalony w 1921 roku przez powstańców śląskich. W 1924 roku na jego miejsce powstał nowy – betonowy most. Z 28 na 29 stycznia 1945 roku podczas II wojny światowej most został wysadzony przez wycofujące się wojska niemieckie, które chciały opóźnić marsz na południe Armii Czerwonej. Zniszczone wtedy zostało główne przęsło mostu, natomiast w latach pięćdziesiątych z rzekomych względów bezpieczeństwa wysadzono kolejne cztery. Po moście zostały więc tylko dwa przyczółki, dwa przęsła i jeden wolnostojący filar[12].
Pozostałości mostu zostały wpisane do rejestru zabytków 20 sierpnia 2020 (nr rej. A/687/2020)[13].
Geografia
Warunki klimatyczne
W Grzegorzowicach klimat jest łagodny poprzez sąsiedztwo z rzeką Odrą oraz poprzez położenie gminy Rudnik przy wylocie Bramy Morawskiej, z której napływają masy wilgotnego i ciepłego powietrza. Średnia roczna temperatura waha się między 7 a 8 °C. W lipcu, który jest najcieplejszym miesiącem temperatura waha się między 17 a 18 °C, a w najzimniejszym – styczniu waha się między –2 a –3 °C. Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi od ok. 210 do 230 dni, a przymrozki trwają od 60 do 100 dni w ciągu roku, pokrywa śnieżna natomiast zalega od 60 do 90 dni. Opad śródroczny oscyluje wokół 600–900 mm. Wiatry są przeważnie słabe, ok. 42% wieje z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego przynosząc ciepłe masy powietrza z Europy Zachodniej i basenu Morza Śródziemnego. Średnia prędkość wiatru w ciągu roku wynosi ok. 2,2 m/s[14][15].
Położenie
Grzegorzowice leżą w Kotlinie Raciborskiej, w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, nad Odrą. Położone są na pagórkowatym terenie na lewym brzegu rzeki.
Pod względem administracyjnym wieś należy do gminy Rudnik (leży w jej południowo-wschodniej części) powiatu raciborskiego i województwa śląskiego.
Od północy wieś graniczy z Lasakami, od północnego zachodu ze Sławikowem, a od zachodu z Czerwięcicami. Od południa wieś graniczy z Łubowicami. Od wschodu, przez Odrę miejscowość graniczy z Ciechowicami i Turzem[16].
W 2004 roku sołectwo miało powierzchnię 5 km²[17][18], natomiast w 2016 powierzchnia sołectwa wynosiła 4,87 km²[19].
Warunki naturalne
Grzegorzowice leżą nad Odrą, na jej lewym brzegu. Są otoczone głównie polami uprawnymi. Między Grzegorzowicami, a Łubowicami rozciąga się niewielki las liściasty – „Bucz”. Bucz ma powierzchnię około 4,5 ha. Rosną w nim głównie klony jawory, graby, klony pospolite, buki oraz topole.
Nieopodal miejscowości swoje ujście ma rzeczka Łęgoń, która wypływa jeszcze w raciborskiej dzielnicy Obora. Jest on prawym dopływem Odry[20].
Demografia
W 2016 roku w Grzegorzowicach ludność w wieku przedprodukcyjnym na 100 mieszkańców wynosiła 15,85, co uplasowało wieś poniżej średniej w gminie (16,95). Natomiast ludność w wieku produkcyjnym wynosiła 66,03 (średnia w gminie – 66,90), a w wieku poprodukcyjnym – 18,12 (średnia w gminie – 16,25). Stosunek mieszkańców w wieku poprodukcyjnym do mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 27% (średnia w gminie – 24%). Mediana wieku mieszkańców wynosi 54 lat (średnia w gminie – 47,11)[21].
Rok | Liczba ludności | Gęstość zaludnienia [os./km²] |
---|---|---|
2004 | 617[17] | 123,4 |
2011 | 610[18] | 122 |
2016 | 574[19] | 117,86 |
Zabytki
Przy ul. Powstańców Śląskich (nr 21b) znajdują się dawny dwór z XIX wieku[22][23]. Przy tej samej ulicy (nr 46) stoi krzyż kamienny z postacią Chrystusa na postumencie z niszą, w której jest figura Matki Boskiej Bolesnej[7][23]. Krzyż pochodzi z II połowy XIX wieku[23]. Nieco dalej (nr 56) stoi krzyż pokutny z granitu, który pochodzi z czasów średniowiecza[23][7].
W Gackach znajduje się kapliczka domkowa, murowana z cegły, która została wybudowana w 1938 roku. Przy ul. Powstańców Śląskich (nr 6) stoi kapliczka domkowa, murowana z cegły, otynkowana. Kapliczka pochodzi z I połowy XIX wieku. Nad jej wejściem znajduje się wnęka z figurą Matki Boskiej[23]. Nieco dalej (nr 7) znajduje się druga kapliczka domkowa, murowana z cegły, otynkowana. Kapliczka pochodzi z I połowy XIX wieku[24]. Przy tej samej ulicy (nr 36) stoi kapliczka domkowa, murowana z cegły, otynkowana. Kapliczka pochodzi z XIX wieku[23]. Nad jej ostrołukowym wejściem znajdują się 2 nisze z figurkami. Wnętrze zdobi duża figura św. Judy Tadeusza Apostoła
Oprócz tego we wsi znajdują się ruiny mostu na Odrze wysadzonego przez Wehrmacht w 1945 roku. Most łączył miejscowość z Ciechowicami po drugiej stronie Odry. W okolicznym lesie zwanym „Buczem” stoi kapliczka przydrożna.
Przy drodze do Czerwięcic stoi krzyż przydrożny[7]. Przy drodze do Łubowic w tzw. „Uliczce” stoi krzyż przydrożny. Przy ul. Młyńskiej również stoi krzyż przydrożny.
Nr ewidencyjny | Obiekt | Forma ochrony | Adres |
---|---|---|---|
dawny dwór, XIX w. | wpis do gminnej ewidencji zabytków | ul. Powstańców Śląskich 21b | |
kapliczka domkowa, lata 30. XX w. | wpis do gminnej ewidencji zabytków | Kolonia Gacki | |
kapliczka domkowa, XIX w. | wpis do gminnej ewidencji zabytków | ul. Powstańców Śląskich 36 | |
kapliczka domkowa, 1 poł. XIX w. | wpis do gminnej ewidencji zabytków | ul. Powstańców Śląskich 6 | |
krzyż pokutny ok. XIV w. | wpis do woj. rej. zabytków | ul. Powstańców Śląskich 33 | |
A/687/2020 | pozostałości mostu na Odrze | wpis do woj. rej. zabytków | ul. Odrzańska |
We wsi znajduje się osiem stanowisk archeologicznych wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków, w tym pozostałości po osadzie[26]. Oprócz tego znajdują się tutaj dwa stanowiska niewpisane do rejestru, w których odkryto ślad osadniczy z pradziejów, neolitu i średniowiecza[24].
Przez miejscowość przebiega ponadto Rowerowy Szlak Odry, który kończy się w Kostrzynie nad Odrą.
Infrastruktura i gospodarka
W miejscowości znajduje się ośrodek zdrowia „Łubowice” oraz apteka, funkcjonuje sklep spożywczo-przemysłowy oraz piekarnia. Znajduje się tutaj ponadto salka DFK – Deutscher Freundschafts Kreis.
Najbliższy urząd pocztowy znajduje się w Rudniku (47-411). Wieś korzysta z ujęcia wody podziemnej znajdującego się pod Rudnikiem, a obsługiwanego przez Zakład Wodociągów i Usług Komunalnych w Rudniku. Grzegorzowice nie mają sieci kanalizacyjnej. Wieś nie jest objęta siecią gazu rozdzielczego, a braki z tym związane zaspokajane są gazem z butli propan-butan.
Gospodarka miejscowości opiera się głównie na rolnictwie. Mieszkańcy uprawiają pszenicę, jęczmień, owies, kukurydzę oraz ziemniaki. Zajmują się także hodowlą, głównie bydła, drobiu i trzody chlewnej[27].
Transport
Przez Grzegorzowice przebiega Droga wojewódzka nr 421. Kończy się ona na przeprawie promowej. Ponadto do miejscowości prowadzą drogi powiatowe: S3500 z Brzeźnicy oraz S3518 ze Sławikowa. Z Grzegorzowic-Gacek prowadzi także droga powiatowa S3519, przez Czerwięcice do drogi krajowej nr 45.[27]
W miejscowości znajdują się 4 przystanki autobusowe. Grzegorzowice mają połączenie z Raciborzem, Łanami, Błażejowicami, Sławikowem i Kędzierzynem-Koźlem[28].
Najbliższe stacje kolejowe to:
Edukacja
W miejscowości znajduje się Szkoła Podstawowa im. Josepha von Eichendorffa, dawniej zespół szkół, na który składała się szkoła podstawowa i gimnazjum[30]. W 2014 roku otwarto przy szkole nową salę gimnastyczną[31].
W miejscowości znajduje się także samorządowe przedszkole[32]. W przedszkolu i w szkole prowadzone są zajęcia języka niemieckiego mniejszości niemieckiej.
Najbliższe szkoły ponadgimnazjalne znajdują się w Raciborzu oraz Kuźni Raciborskiej.
Rządzący miejscowości
Miejscowość posiada 2 mandaty radnych w Radzie Gminy Rudnik[33].
Klęski żywiołowe
Grzegorzowice w ostatnich latach nawiedziły dwie wielkie powodzie. Pierwsza miała miejsce w 1997 roku. Woda zalała wtedy ulice: Łąkową, Żabnik, Odrzańską oraz część ulicy Powstańców Śląskich. Zostało wówczas zalane 25% budynków i 40% powierzchni miejscowości[27]. Po tej klęsce żywiołowej zaczęto wznosić wal przeciwpowodziowy. Niestety, w 2010 roku, gdy wał jeszcze nie był ukończony doszło do kolejnej powodzi. Wówczas Grzegorzowice miały już ochronę, lecz sąsiednia wieś Lasaki, nie. Woda wróciła się i zalała dolną część miejscowości. Tym razem ucierpieli głównie mieszkańcy ulic: Łąkowej, Żabnik oraz Odrzańskiej[34].
Obecnie wał przeciwpowodziowy jest już ukończony. Łączy się on z dalszym ciągiem wałów w województwie opolskim. W miejscu, gdzie droga prowadząca do Ciechowic przecina wał znajduje się tzw. brama szandorowa. Jest ona zamykana w razie niebezpieczeństwa zalania miejscowości przez Odrę.
Kultura
Głównym ośrodkiem kulturowym w miejscowości jest salka DFK. To stowarzyszenie organizuje wiele imprez kulturalnych. Ponadto w wiosce mieści się biblioteka przy ZSO Grzegorzowice oraz świetlica wiejska.
Religia
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Łubowicach, do dekanatu Racibórz oraz do diecezji opolskiej[35]. W samych Grzegorzowicach znajdują się trzy kapliczki. Pierwsza jest usytuowana na ulicy Gacki. Kolejne dwie są przy ulicy Powstańców Śląskich. Pierwsza zbudowana w połowie XIX wieku z figurą Matki Boskiej, a druga także z polowy XIX wieku z figurą św. Judy Tadeusza Apostoła[7].
Sport
W miejscowości działa klub sportowy LKS Grzegorzowice. Posiada on swoje boisko przy drodze prowadzącej na Lasaki. Został założony przez Karola Piecha, Gerarda Habrom, Edwarda Garbas i Joachima Urbas 29 grudnia 1982 roku. Obecnie klub gra w B-klasie okręgu raciborskigo. Barwy klubu to pomarańcz i błękit[36].
Osoby związane z miejscowością
Do osób związanych z Grzegorzowicami należą:
- Sylwia Bileńska – zapaśniczka[37]
- Józef Komor – wieloletni przewoźnik pracujący na promie w Grzegorzowicach[38]
- ks. Jan Dzecko – ksiądz oraz wysłannik księcia raciborskiego Mikołaja do Rzymu[7]
- Adolf von Eichendorff – były właściciel Grzegorzowic[7]
Zobacz też
- Grzegorzowice (województwo świętokrzyskie)
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39817
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 348 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b c d e f g h i j Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 17. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Strona Biuletynu Informacji Społecznej Gminy Rudnik. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
- ↑ „Prom zamiast mostu”.
- ↑ a b c d e f g Anna Bindacz: Gmina Rudnik- kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 19. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013, s. 14.
- ↑ a b c Anna Bindacz: Gmina Rudnik- kraina pałaców i zieleni. Racibórz: 2005, s. 18. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Projekt mostu w Ciechwicach.
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 4 września 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-09-05].
- ↑ Strona internetowa gminy Rudnik. [dostęp 2015-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-26)]. (pol.).
- ↑ Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 5. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Położenie gminy Rudnik. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-26)].
- ↑ a b Urząd Gminy Rudnik: Gmina w liczbach – Gmina Rudnik. [dostęp 2008-09-30]. (pol.).
- ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rudnik. 2011, s. 11.
- ↑ a b Program rewitalizacji gminy Rudnik na lata 2017–2023. 2017, s. 10.
- ↑ Jan Duda: Ochrona parków i lasów na terenie Gminy Rudnik. Rudnik: 2013.
- ↑ Program rewitalizacji gminy Rudnik na lata 2017–2023. 2017, s. 16.
- ↑ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla miejscowości Grzegorzowice.. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-04)].
- ↑ a b c d e f Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013, s. 41.
- ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013, s. 42.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013, s. 19.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013, s. 21.
- ↑ a b c Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rudnik.
- ↑ Strona PKS Racibórz.
- ↑ Mapa Grzegorzowic.
- ↑ ZSO Grzegorzowice. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
- ↑ Grzegorzowice mają halę sportową.
- ↑ Samorządowe Przedszkole w Grzegorzowicach. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-02)].
- ↑ Ślubowanie wójta i radnych gminy.
- ↑ Grozi powódź? Racibórz i Rudnik śpią spokojnie.
- ↑ Dekanat Racibórz.
- ↑ Nieoficjalna strona LKS Grzegorzowce.
- ↑ Fenomen z Brzeźnicy.
- ↑ Prom w Ciechowicach: 45 metrów szczęścia Józka Komora.
Bibliografia
- Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013–2016. Rudnik: 2013.
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Rudnik
Wsie | |
---|---|
Osady |
|
Części wsi |
|
Kolonia wsi |
|
Przysiółki wsi |