Halenia
 Halenia rhyacophila | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | goryczkowce | ||
| Rodzina | goryczkowate | ||
| Rodzaj | Halenia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Halenia Borkhausen Arch. Bot. (Leipzig) 1(1): 25. 1796[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| H. sibirica Borckhausen (= H. corniculata (Linnaeus) Cornaz)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Halenia – rodzaj roślin należący do rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Obejmuje 66 gatunków[4], według niektórych źródeł należy tu około 100 gatunków[5][6]. Kilka gatunków występuje w Europie (rejon Uralu[4]) i Azji, podczas gdy zdecydowana większość na kontynentach amerykańskich, zwłaszcza w obszarach górskich Ameryki Południowej[5][6]. Rośliny te rosną na górskich łąkach i skrajach lasów[7].
Pojedyncze gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[7].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i dwuletnie, rzadko byliny. Pędy prosto wzniesione, rozgałęzione do 0,6 m wysokości, a także niskie rośliny poduszkowe w przypadku gatunków wysokogórskich[7].
- Liście
- Naprzeciwległe (rzadko okółkowe[6]), pojedyncze, niepodzielone, nagie[7]. Kształt blaszki zróżnicowany, u jednych gatunków liście ogonkowe, u innych siedzące[5].
- Kwiaty
- Kwiaty pojedyncze lub zebrane w kątowe lub szczytowe wierzchotki i luźne wiechy. Kielich z 4 działek. Korona dzwonkowata, rozcięta poniżej połowy, u nasady z ostrogą. Barwy niebieskiej, purpurowej, zielonkawożółtej lub białej. Pręciki są 4, równej długości. Zalążnia górna, jednokomorowa, z pojedynczą, grubą szyjką słupka rozwidloną na szczycie[7][6].
- Owoce
- Torebki otwierające się dwiema klapkami. Nasiona drobne, elipsoidalne do kulistawych[7][6].
Systematyka
Rodzaj z podplemienia Swertiinae, plemienia Gentianeae z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae)[8].
W obrębie podplemienia należy do jednego z dwóch kladów. W nim pozycję bazalną zajmuje rodzaj Gentianopsis oddzielony ok. 17,89 miliona lat temu, a kolejne linie rozwojowe prowadzą do współczesnych rodzajów: niebielistka Swertia, Halenia, goryczuszka Gentianella, Lomatogonium i Comastoma[9].
- Relacje filogenetyczne w obrębie podplemienia Swertiinae[9]
| Swertiinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz gatunków[4]
- Halenia adpressa C.K.Allen
- Halenia alata Hemsl.
- Halenia alleniana Standl. ex Wilbur
- Halenia aquilegiella Standl.
- Halenia asclepiadea (Kunth) G.Don
- Halenia barbicaulis Gilg
- Halenia bella Gilg
- Halenia bifida Rusby & Allen
- Halenia brevicornis (Kunth) G.Don
- Halenia caespitosa Gilg
- Halenia conzattii Greenm.
- Halenia coreana S.M.Han, H.Won & C.E.Lim
- Halenia corniculata (L.) Cornaz
- Halenia crumiana Wilbur
- Halenia decumbens Benth.
- Halenia deflexa Griseb.
- Halenia elata Wedd.
- Halenia elliptica D.Don
- Halenia euryphylla C.K.Allen
- Halenia gentianoides Wedd.
- Halenia gigantea C.K.Allen
- Halenia gracilis (Kunth) G.Don
- Halenia herzogii Gilg
- Halenia hieronymi Gilg
- Halenia hintonii Bullock
- Halenia hypericoides (Kunth) G.Don
- Halenia inaequalis Wedd.
- Halenia insignis C.K.Allen
- Halenia kalbreyeri Gilg
- Halenia killipii C.K.Allen
- Halenia longicaulis J.S.Pringle
- Halenia major Wedd.
- Halenia mathewsii Gilg
- Halenia minima C.K.Allen
- Halenia palmeri A.Gray
- Halenia parallela C.K.Allen
- Halenia perijana K.B.Hagen
- Halenia perrottetii Griseb.
- Halenia phyteumoides Gilg
- Halenia pinifolia G.Don
- Halenia plantaginea (Kunth) G.Don
- Halenia pringlei B.L.Rob. & Seaton
- Halenia pulchella Gilg
- Halenia purdieana Wedd.
- Halenia pusilla Gilg
- Halenia recurva (Sm.) C.K.Allen
- Halenia rhyacophila C.K.Allen
- Halenia robusta Gilg
- Halenia rothrockii A.Gray
- Halenia rusbyi Gilg
- Halenia schiedeana Griseb.
- Halenia schultzei Gilg ex Allen
- Halenia serpyllifolia J.S.Pringle
- Halenia silenoides Gilg
- Halenia spatulata C.K.Allen
- Halenia sphagnicola Gilg
- Halenia stuebelii Gilg
- Halenia subinvolucrata Gilg
- Halenia taruga-gasso Gilg
- Halenia umbellata (Ruiz & Pav.) Gilg
- Halenia valerianoides Gilg
- Halenia venezuelensis C.K.Allen
- Halenia vincetoxicoides Gilg
- Halenia viridis (Griseb.) Gilg
- Halenia weberbaueri C.K.Allen
- Halenia weddelliana Gilg
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-11] (ang.).
- ↑ a b c Halenia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-11-11].
- ↑ a b c Halenia Borkh.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].
- ↑ a b c Saood Omer: Halenia Borkhausen. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-11].
- ↑ a b c d e Halenia Borkhausen. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-11].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 211. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Taxon: Halenia spp.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA.gov. [dostęp 2016-11-11].
- ↑ a b Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
