Jerzy Zaruba

Jerzy Zaruba

Jerzy Zaruba (1938)
Data i miejsce urodzenia	17 lipca 1891 Radom
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1971 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika, karykatura, scenografia
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Jerzy Zaruba (ur. 17 lipca 1891 w Radomiu, zm. 12 stycznia 1971 w Warszawie) – polski malarz, karykaturzysta i scenograf.

Urodził się w rodzinie Bernarda, dyrygenta orkiestry, i Bronisławy Zarubów^[1]. Dzieciństwo spędził w Kijowie. Tam uczęszczał do I Gimnazjum, wstąpił do Korporacji Uczniów Polaków. Następnie został przeniesiony do Kijowskiej Szkoły Sztuk Pięknych^[2]. Uczył się na kursach architektury^[3]. Po zdaniu matury, od roku 1910 studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych^[3] u Stanisława Lentza^[1], od roku 1913 w École des Beaux-Arts i Académie de la Grande Chaumiere w Paryżu^[4].

Podczas I wojny światowej służył w oddziałach pomocniczych na terenach dzisiejszej Rumunii i Mołdawii^[2]. W 1917 roku został członkiem założonego w Krakowie awangardowego ugrupowania Ekspresjoniści Polscy (przemianowanego w 1919 na Formiści), z którym wystawiał w Warszawie w latach 1921, 1922, 1927 oraz w Paryżu w 1922^[4]. Na początku lat 20. XX wieku pracował jako urzędnik^[2]. Od 1921 roku współpracował z pismem Formiści. Był współzałożycielem Koła Artystów Grafików Reklamowych^[4]. Jako karykaturzysta debiutował w 1920 roku w „Marchołcie”^[3]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego współpracował jako karykaturzysta z wieloma czasopismami satyrycznymi i literackimi, m.in. z „Cyrulikiem”^[3], „Wróblami na dachu”, „Szczutkiem”, „Szarżą”^[1], „Wiadomościami Literackimi”, „Panią”, „Kroniką Polski i Świata” i „Szpilkami”. Przed wojną opublikował m.in. szereg rysunków o silnie antysemickim wydźwięku. Niektóre z nich pod koniec 2013 roku pokazano na wystawie w Żydowskim Instytucie Historycznym^[5]. W czasie, gdy był karykaturzystą „Cyrulika”, mieszkał w podwarszawskim Aninie, co bywało przedmiotem żartów publikowanych w piśmie przez redakcyjnych kolegów^[6]. W latach 1931–1932 projektował dla warszawskiego Teatru Ateneum dekoracje i kostiumy do spektakli Dom otwarty oraz Damy i huza­ry. Współpracował też z teatrami rewiowymi, m.in. Małe Qui Pro Quo, 13 Rzędów^[7].

Po II wojnie światowej publikował karykatury i rysunki satyryczne w „Przekroju” i „Szpilkach”. Był autorem ilustracji do blisko 80 pozycji książkowych m.in. Stefana „Wiecha” Wiecheckiego i Janusza Minkiewicza^[8]. Projektował kukiełki do noworocznych szopek politycznych. W latach 1945–1949 zaprojektował scenografię do kilku sztuk w Teatrze Powszechnym i Teatrze Osa w Łodzi. Był także wiceprzewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Teatrów Ma­rionetkowych. W 1957 roku zaprojektował maski do przed­stawienia Szwejka w Teatrze Dramatycznym, a w roku 1963 scenografię Dyplomatów w Teatrze Rozmaitości^[7].

Jego dom w Aninie (ul. Stradomska 35) stał się miejscem spotkań warszawskich literatów. Bywali tam często Julian Tuwim i Konstanty Ildefons Gałczyński.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 135-6-9)^[9].

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955)^[10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)^[11]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (11 stycznia 1955)^[12]

• Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia w dziale plastyki za twórczość w dziedzinie karykatury politycznej (1950)^[13]
• Nagroda Komitetu ds. Radia i Telewizji za Szopkę Sylwestrową w TV (1963)^[7]
• Złota Szpilka z Wawrzynem (1966)^[2]

5 grudnia 1977 nazwano jego imieniem jedną z ulic w warszawskiej dzielnicy Ursynów^[14].

• Jerzy Zaruba: Z pamiętników bywalca; Patrząc na Warszawę, „Iskry”, Warszawa 2007, ISBN 978-83-244-0053-9.
• Andrzej Klominek: Życie w „Przekroju”, „Most”, Warszawa 1995 ISBN 83-85611-34-7.