Kościół Przemienienia Pańskiego w Katowicach
kościół parafialny | |||||||||||||||
Kościół od strony ulicy Sokolskiej (2024) | |||||||||||||||
Państwo | Polska | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||
Miejscowość | Katowice | ||||||||||||||
Adres | ul. Sokolska 12 | ||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||
Parafia | |||||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne | 1 niedziela sierpnia | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||||||||||||||
50°15′44,2″N 19°00′54,6″E/50,262278 19,015167 | |||||||||||||||
|
Kościół Przemienienia Pańskiego w Katowicach – rzymskokatolicki kościół parafialny parafii Przemienienia Pańskiego położony przy ulicy Sokolskiej w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście. Posługują w nim dominikanie, którzy w tym samym miejscu mają swój konwent.
Świątynia została wzniesiona w 1897 roku, a w latach 1975–1978 została gruntownie przebudowana. Zmodernizowany kościół poświęcił 3 września 1978 roku bp Herbert Bednorz, a 26 sierpnia 2012 roku przejęli go dominikanie.
Historia
Kościół został wzniesiony w 1897 roku w stylu neogotyckim według projektu Louisa Damego[1] dla potrzeb parafii starokatolickiej, lecz dzieje jego powstania sięgają lat 60. XIX wieku[2]. W 1860 roku została wzniesiona pierwsza w granicach ówczesnych Katowic świątynia rzymskokatolicka. Był to obiekt zbudowany w technice muru pruskiego i znajdował się w miejscu późniejszej siedziby Filharmonii Śląskiej im. H.M. Góreckiego w pobliżu placu Wolności[3].
20 listopada 1870 roku konsekrowano kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, dlatego też tymczasowa świątynia straciła rację istnienia. W tym samym roku doszło do powstania Kościoła starokatolickiego[4], a mocno rozwijająca się gmina starokatolicka w Katowicach przejęła tymczasową świątynię rzymskokatolicką, nabywając ją za sumę 560 talarów[5]. 22 lipca 1872 roku (bądź 23 lipca 1871 roku[4]) odprawiono w nim pierwsze nabożeństwo starokatolickie[6][5].
W 1874 roku miasto Katowice przystąpiło do wytyczania placu Wolności i kościół starokatolików ze swego pierwotnego miejsca został przeniesiony na północ, na wolną parcelę w rejonie współczesnego skrzyżowania ulic F. Chopina i Sokolskiej[4]. Z czasem okazało się, że i to miejsce nie było odpowiednie, a sam kościół nie był przewidziany do długiego użytkowania. Pod koniec XIX wieku został wzniesiony nowy obiekt w miejscu współczesnego kościoła pw. Przemienienia Pańskiego. W tym czasie gmina starokatolicka była nieliczna, dlatego powstała świątynia na 200 wiernych[1]. Kościół ten uznawany był za przebudowaną formę pierwszego rzymskokatolickiego kościoła w Katowicach w jego ówczesnych granicach, lecz faktycznie jest to całkowicie odmienna świątynia[2].
Sytuacja starokatolików radykalnie się zmieniła po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku[1]. W lipcu 1938 roku wojewoda śląski Michał Grażyński przekazał parafii Mariackiej dotychczasową świątynię starokatolików. Nadano jej tytuł Przemienienia Pańskiego, a 15 marca 1940 roku powołano kurację. Pierwszym kuratusem, a później proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego został ks. Henryk Proksch[7].
Kościół Przemienienia Pańskiego w styczniu 1945 roku został dotkliwie uszkodzony przez bombę lotniczą, dlatego też zaczęto odprawiać liturgię w gmachu Filharmonii Śląskiej[7]. Nieużywana świątynia z biegiem czasu niszczała, a kolejne petycje w sprawie remontu bądź rozbudowy kościoła kierowane w latach 1953–1960 do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach były odrzucane bez uzasadnienia[8].
Remont kościoła przeprowadzono dopiero w 1960 roku z inicjatywy ks. Zygmunta Bauera, wykorzystując do celów liturgicznych barak nieopodal świątyni. 6 sierpnia 1973 roku, w święto Przemienienia Pańskiego biskup katowicki Herbert Bednorz poinformował parafian o zezwoleniu władz państwowych na rozbudowę kościoła[8]. Zezwolenie to otrzymano 16 września i od razu przystąpiono do prac przygotowawczych, a w rozbudowę zaangażowano także parafian[6]
Rozbudowa świątyni trwała etapami w latach 1975–1978[8]. Pierwszy etap przebudowy obejmował wyburzenie murów absydy i zakrystii oraz wzniesienie w ich miejsce nowej nawy, prezbiterium i części mieszkalnej, a drugi obejmował rozbiórkę dachu i wieży kościoła, nadbudowę starych murów i pokrycie świątyni nowym dachem[2]. Projekt pierwszego etapu przebudowy opracował Tadeusz Łobos, konstrukcję Franciszek Klimek, natomiast drugiego etapu Jan Głuch, konstrukcję Władysław Nowak, a kaplicę spowiedzi Jacek Machnikowski[1].
3 września 1978 roku przebudowany kościół pw. Przemienienia Pańskiego został poświęcony przez bpa Herberta Bednorza. 18 marca 1985 roku wydał on dekret potwierdzający fakt istnienia przy nim parafii Przemienienia Pańskiego[8].
W 1978 roku rozpoczęła się budowa organów przez Włodzimierza Truszczyńskiego. Zostały one poświęcone 6 sierpnia 1980 roku[1]. We wnętrzu nad ołtarzem znajdowały się polichromie wykonane w 1986 roku według projektu Romana Nygi[4], a także stacje drogi krzyżowej projektu Jana Grabarza[1]. W 1999 roku prace modernizacyjne kościoła rozpoczął ówczesny proboszcz parafii ks. Zenon Działach, a jego pracę kontynuował ks. Grzegorz Glenc. 21 czerwca 2007 roku poświęcono odnowiony ołtarz główny, w którym wmurowano kamień z góry Tabor[5].
26 sierpnia 2012 roku arcybiskup metropolita katowicki Wiktor Skworc przekazał parafię Przemienienia Pańskiego w ręce dominikanów wraz z umożliwieniem im posługi duszpasterskiej na jej terenie. Tego samego dnia dekretem generała zakonu o. Bruno Cadoré OP został erygowany w Katowicach Dom Przemienienia Pańskiego Polskiej Prowincji Zakonu Kaznodziejskiego[9].
W kwietniu 2019 roku katowiccy dominikanie opublikowali wizualizacje przewidzianego do remontu wnętrza kościoła, a 14 stycznia 2020 roku opublikowali oni nowe wizualizacje ze zmodyfikowaną koncepcją architektoniczną. Zaprojektowano wówczas wnętrza z bardzo prostą architekturą, bez ozdób i z dominacją bieli. Według założeń architektów miało ono być dopasowane do ducha, w jakim funkcjonuje zakon i do charakteru ich posługi. Nowe wizualizacje spotkały się z głosami krytyki z niektórych stron[10], dlatego też 27 stycznia 2020 roku odbyło się w kościele otwarte spotkanie poświęcone nowemu projektowi kościoła[11].
W maju 2022 roku Kuria Metropolitalna w Katowicach wyraziła zgodę na remont kościoła[12], a prace rozpoczęły się 20 czerwca tego samego roku[13]. W ramach pierwszego etapu do końca 2022 roku wykonano ogrzewanie podłogowe, wylano nową posadzkę, pomalowano znaczą część kościoła i przebudowano prezbiterium, w którym pojawiło się nowe wyposażenie[14]. W połowie czerwca 2023 roku rozpoczął się drugi etap remontu kościoła, w ramach którego wyłożono podłogi trawertynem raciszyńskim[15].
Architektura
Kościół Przemienienia Pańskiego położony jest przy ulicy Sokolskiej 12 w Katowicach, w narożniku przy skrzyżowaniu z ulicą A. Mickiewicza, na terenie dzielnicy Śródmieście. Nie jest on eksponowany i dodatkowo jest zasłonięty przez rosnące na placu kościelnym drzewa. Przed wejściem do świątyni znajduje się krzyż misyjny, a nieopodal ogrodzenia na cokole stoi figura Jezusa Chrystusa[2].
Bryła kościoła jest prosta i składa się z prostopadłościennych bloków z płaskimi elewacjami, odwołując się w ten sposób do architektury funkcjonalizmu. Wysokie okna świątyni oddzielone są lizenami, a ściany zostały wysmuklone za pomocą szczelin. Z pierwotnego kształtu kościoła z 1897 roku zostały natomiast tylko partie murów nawy[2]. Powierzchnia zabudowy kompleksu kościelnego wynosi 660,79 m², a powierzchnia użytkowa 1 279,50 m² (w tym samego kościoła 837 m²)[1].
Wnętrze kościoła utrzymywane jest w jasnych barwach. Posadzka wyłożona jest trawertynem raciszyńskim[14]. W kościele znajdują się organy wybudowane przez organomistrza Włodzimierza Truszczyńskiego i jest to 21-głosowy instrument, którego dyspozycja i brzmienie nawiązują do epoki baroku[16].
W bocznej części kościoła znajduje się kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej[1].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 215.
- ↑ a b c d e Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 213.
- ↑ Olszar 2010 ↓, s. 210.
- ↑ a b c d Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 214.
- ↑ a b c E-ncyklopedia, Historia Kościoła na Śląsku: Parafia Przemienienia Pańskiego w Katowicach. silesia.edu.pl. [dostęp 2024-07-08]. (pol.).
- ↑ a b Klasztor OO. Dominikanów w Katowicach. Parafia Przemienienia Pańskiego: Historia Parafii Przemienienia Pańskiego w Katowicach. katowice.dominikanie.pl. [dostęp 2024-07-08]. (pol.).
- ↑ a b Olszar 2010 ↓, s. 216.
- ↑ a b c d Olszar 2010 ↓, s. 217.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 211.
- ↑ Łukasz Kądziołka: Tak będzie wyglądał kościół w Katowicach. Dominikanie zostali skrytykowani. katowice24.info, 2020-01-16. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ Olga Krzyżyk: Kościół dominikanów w Katowicach pozostanie ascetyczny? Zakonnicy i parafianie spotkali się z projektantami kościoła przy ulicy Sokolskiej. dziennikzachodni.pl, 2020-01-28. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ Łukasz Kądziołka: Dominikanie szykują się do remontu kościoła. Archidiecezja wydała zgodę na nowy wygląd. katowice24.info, 2022-05-10. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ Kamil Zatoński: Rozpoczął się remont kościoła dominikanów w Katowicach! Na początek przebudowa prezbiterium. www.wkatowicach.eu, 2022-06-20. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ a b Mateusz Terech: Remont kościoła dominikanów w Katowicach na finiszu. www.wkatowicach.eu, 2022-12-13. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ Klasztor OO. Dominikanów w Katowicach. Parafia Przemienienia Pańskiego: Rozpoczynamy II etap remontu!. katowice.dominikanie.pl, 2023-06-18. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
- ↑ Stowarzyszenie Musicam Sacram: Kościół Przemienienia Pańskiego (OO. Dominikanów). musicamsacram.pl. [dostęp 2024-07-09]. (pol.).
Bibliografia
- GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Tabaczyński PiotrP., Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7 (pol.).
- HenrykH. Olszar HenrykH., Parafie Kościoła rzymskokatolickiego w Katowicach, „Wieki Stare i Nowe”, 2 (7), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010, s. 196–235 [dostęp 2024-07-08] (pol.).
- p
- d
- e