Kościół na Skeppsholmen

Kościół na Skeppsholmen

Skeppsholmskyrkan

sala koncertowa
Kościół na Skeppsholmen w 2011
Państwo	Szwecja
Miejscowość	Sztokholm
Wyznanie	protestanckie (do 2001)
Kościół	ewangelicko-luterański (do 2001)
Wezwanie	król Karol XIV Jan (do 2001)
Historia Data rozpoczęcia budowy 1824 Data zakończenia budowy 1842 Data poświęcenia 24 lipca 1842 Aktualne przeznaczenie sala koncertowa Eric Ericsonhallen (od 2009)
Dane świątyni Rzut przyziemia kościoła (1824) Styl neoklasycyzm (empire) Architekt Fredrik Blom Kopuła • liczba kopuł 1
Położenie na mapie regionu Sztokholm Kościół na Skeppsholmen
Położenie na mapie Szwecji Kościół na Skeppsholmen
59°19′34,86″N 18°04′56,51″E/59,326350 18,082364
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół na Skeppsholmen (szw. Skeppsholmskyrkan) – były kościół parafialny ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji położony na sztokholmskiej wyspie Skeppsholmen, zdesakralizowany 5 grudnia 2001, od 2010 pełniący funkcję sali koncertowej im. Erica Ericsona (Eric Ericsonhallen)^[1].

Kościół otrzymał w 1842 dedykację na cześć króla Szwecji Karola XIV Jana. Należy do najważniejszych zabytków architektury klasycystycznej na terenie Szwecji.

Obiekt ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury), ponieważ został wzniesiony przed końcem 1939 (3 §)^[2].

Podczas dużego pożaru szalejącego w czerwcu 1822 na półwyspie Blasieholmen w Sztokholmie zniszczeniu uległ tzw. „kościół na wysepce” („Holmkyrkan”) należący do parafii admiralicji (Amiralitetsförsamling); obecnie na jego miejscu znajduje się Nationalmuseum. Po pożarze na terenie stoczni na Skeppsholmen zbudowano prowizoryczny kościół. W tym samym czasie podpułkownik floty, architekt Fredrik Blom otrzymał zadanie zaprojektowania nowego kościoła. Jego budowa rozpoczęła się w 1824, ale była kilkakrotnie przerywana. W 1832 ukończone zostały mury kościoła, a w roku następnym zbudowano kopułę, po czym prace budowlane ponownie stanęły w miejscu. Dopiero w 1841 na kopule zbudowano latarnię. 24 lipca 1842 miała miejsce uroczysta inauguracja kościoła, który został oficjalnie dedykowany królowi Karolowi XIV Janowi^[3].

W 1863 wymieniono drewnianą posadzkę na kamienną. W 1894 wykonano drobne prace remontowe.

W latach 20. XX w. większość budynków na Skeppsholmen (w tym również kościół) pomalowano na kolor żółty, który uważano za tradycyjny. W 1998 podczas renowacji kościoła przywrócono mu pierwotne, jasne kolory^[4]. 5 grudnia 2001 kościół został zdesakralizowany^[5]. Od 2002 nie jest już miejscem kultu. W przeszłości pełnił obok funkcji sakralnej również rolę sali koncertowej i tę funkcję otrzymał również po desakralizacji^[3]. Wiosną 2010 stał się siedzibą założonego 4 lata wcześniej Eric Ericson International Choral Centre, a sam budynek określa się odtąd mianem Eric Ericsonhallen^[1][6].

Ośmiokątny budynek kościoła utrzymany jest w duchu neoantycznym. Wewnątrz otrzymał niezwykły kształt rotundy, przekrytej sklepieniem kopułowym. Kościół kształtem swym nawiązuje do starożytnego rzymskiego Panteonu, a także do kościoła Świętej Trójcy w Karlskronie^[3]. Kopułowe sklepienie podtrzymywane jest przez łukowe arkady wsparte na ustawionych parami kolumnach w porządku jońskim^[7]. Między usytuowanymi koliście arkadami a ośmiokątnym murem świątyni znajduje się obejście nadające wnętrzu kształt rotundy^[8]. Charakterystyczne dla stylu empire oświetlenie wnętrza zapewniają okna umieszczone we wszystkich stronach świata; kościół różni się tym samym od swego rzymskiego pierwowzoru, którego wnętrze oświetlane jest przez otwór w dachu. Każdy otwór okienny w murach kościoła ma kształt kwadratu podzielonego czterema filarami i zwieńczonego lunetą^[8]. Akustyka wnętrza sprawia, iż nadaje się ono do koncertów. Znaczenie kościoła na Skeppsholmen jest tym większe, iż zachował on swój pierwotny kształt i wyposażenie, podczas gdy wnętrza wielu innych kościołów zbudowanych w tym samym okresie zostały przekształcone^[7].

Obraz ołtarzowy namalował w 1849 J. G. Sandberg. Ambonę zaprojektował Fredrik Blom. Jej podstawę tworzą cztery delfiny, przypominające o morskim charakterze kościoła. Na prawo od prezbiterium umieszczono obraz „Chrystus idący na Golgotę” pędzla J. Fr. von Breda z 1816. Był to pierwotnie obraz ołtarzowy w kościele na wysepce i został uratowany z pożaru, podobnie jak XVII-wieczny srebrny dzban i mosiężny świecznik. Okręt wotywny w kształcie korwety został ofiarowany kościołowi w 1930 przez wdowę po komandorze C. Puke, który otrzymał go z kolei w prezencie od króla Oskara II. Malowidła wewnątrz kościoła wykonał Per Emanuel Limnel. Organy zostały zbudowane w 1876, a w 1930 poddane renowacji^[9].

Kościół na Skeppsholmen należy do najważniejszych zabytków architektury neoklasycystycznej na terenie Szwecji. Ma kształt starożytnej świątyni, jego architektura zawiera wszystkie ówczesne założenia neoklasycyzmu: kolumny, kopułowe sklepienie wewnątrz i kopułę zewnętrzną zwieńczoną latarnią. Kościół ma status pomnika narodowego (szw. statligt byggnadsminne), co oznacza, iż sposób jego konserwacji określają specjalne przepisy dotyczące ochrony; wynika z nich, które elementy architektoniczne budynku nie powinny być zmieniane. Dotyczy to np. zewnętrznej przebudowy lub pierwotnego rozplanowania. Oznacza to również m.in., iż powinny pozostać na swym miejscu: krzyż na kopule, ambona i ołtarz. W celu utrzymania budynku kościoła w jak najlepszym stanie, Państwowy Zarząd Nieruchomości (Statens fastighetsverk) zrealizował szereg projektów renowacyjnych. Oczyszczono m.in. kasetonowe sklepienie i usunięto oryginalne malowidła na ambonie odsłaniając marmur kararyjski i misterną snycerkę w kształcie pozłacanych liści. Zainstalowano centralne ogrzewanie, naturalną wentylację, nową instalację elektryczną i oświetlenie^[3].

Do parafii Skeppsholmen (Skeppsholmens församling) należał personel marynarki wojennej wraz z rodzinami (w 1842 ok. 2000 osób). Niektórzy z nich mieszkali na okolicznych wysepkach, ale większość w innych dzielnicach Sztokholmu. W 1969 stocznia marynarki wojennej została zamknięta, a parafia rozwiązana^[3]. W 1989 jej obszar został włączony w skład parafii katedralnej (Stockholms domkyrkoförsamling)^[9].

• praca zbiorowa: Våra kyrkor. Västervik: Klarkullens Förlag AB, 1990. ISBN 91-971561-08. (szw.).
• Fredric Bedoire: Stockholms byggnader – Arkitektur och stadsbild. Stockholm: Norstedts, 2012. ISBN 978-91-1-303652-6. (szw.).
• Johan Mårtelius, Bengt O. H. Johansson, Rasmus Wærn, Olof Hultin: Guide till Stockholms arkitektur. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2009. ISBN 978-91-86050-72-6. (szw.).

• Skeppsholmskyrkan. [w:] Stockholmskällan [on-line]. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. [archiwalne zdjęcia kościoła]