Konwalnik
 Owocujący konwalnik japoński | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | szparagowce | ||
| Rodzina | szparagowate | ||
| Rodzaj | konwalnik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Ophiopogon Ker-Gawler Bot. Mag. ad t. 1063. 1 Nov 1807[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| O. japonicus (Linnaeus f.) Ker-Gawler[3] | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| |||
Konwalnik, wężobród[5] (Ophiopogon Ker-Gawler) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego ok. 54[6][7], 65[4] lub 67[8] gatunków. Rośliny te występują w Azji w klimacie tropikalnym, subtropikalnym i umiarkowanym ciepłym, z centrum zróżnicowania w Chinach, gdzie jest ich 47 gatunków, z czego 38 to endemity[4]. Zasięg rodzaju obejmuje Pakistan na zachodzie[9], dalej na wschód: Indie, Indochiny, Malezję, a na północy sięga po Japonię[7]. W naturze rosną zwykle w cienistych zaroślach i lasach[10] oraz nad strumieniami[5]. W tropikach w niższych położeniach rośliny te zwykle nie kwitną[6].
Popularne rośliny ozdobne, sadzone jako mało wymagające i szybko[11] lub wolno rozrastające się rośliny okrywowe[10], pokrywające powierzchnię ziemi kępami wąskich, podobnych do traw liści[11]. Rozpowszechnione w uprawie, także w licznych odmianach, są takie gatunki jak: konwalnik japoński O. japonicus, konwalnik płaskopędowy O. planiscapus i konwalnik jaburan O. jaburan[6][11]. W strefie umiarkowanej bywają uprawiane, przy czym względnie najbardziej mrozoodporny jest konwalnik płaskopędowy (6 strefa mrozoodporności), w strefie 7 może rosnąć konwalnik jaburan, a japoński od strefy 8[11]. Rośliny te są tolerancyjne względem warunków świetlnych, ale wymagają gleby wilgotnej i przepuszczalnej[11]. Starsze rośliny dobrze znoszą okresy suszy[10]. Niektóre gatunki (np. konwalnik japoński) bywają uprawiane jako rośliny wodne[5] i mimo że dość długo mogą utrzymywać się w akwariach, to lepiej czują się w paludarium lub wilgotnym terrarium[12].
Bulwiaste korzenie roślin z tego rodzaju są jadalne[7][6]. Konwalnik japoński jest także rośliną leczniczą[5]. Jego korzenie w medycynie chińskiej uchodzą za afrodyzjak, mają wspierać płodność i laktację oraz działać odmładzająco[13].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny kłączowe z grubym lub cienkim kłączem, czasem z rozłogami. Korzenie cienkie, drewniejące lub często z mięsistymi bulwami przy końcach[4]. Łodyga czasem mocno skrócona, jeśli rozwinięta, to zwykle pojedyncza, nierozgałęziona, wzniesiona lub pokładająca się[4][7].
- Liście
- Skrętoległe, równowąskie i siedzące (sekcja Ophiopogon) lub podługowate i ogonkowe (sekcja Peliosanthoides)[7]. Skupione w mniej lub bardziej gęstą kępę lub rzadko rozmieszczone na pędzie[4]. Często z jasnymi żyłkami[4][7].
- Kwiaty
- Zebrane zwykle w grono, rzadziej w wiechę, zwykle łukowato wygięte[4][7]. Kwiatów w kwiatostanie jest od kilku do wielu, wsparte są drobnymi przysadkami[4]. Kwiaty zwykle są zwieszone, czasem podniesione, z okwiatem składającym się z 6 białych, liliowych lub fioletowych listków, kształtu dzwonkowatego do gwiaździście rozpostartego. Listki okwiatu są wolne lub zrośnięte u nasady. Pręcików jest 6, nasadami nitek są zrośnięte z listkami okwiatu. Nitki bardzo krótkie, za to pylniki długo zaostrzone i przyciśnięte do słupka. Ten pojedynczy, długi, zwieńczony główkowatym znamieniem. Zalążnia wpółdolna, trójkomorowa, w każdej z komór z 2–6 zalążkami[4][7].
- Owoce
- Kulista, mięsista jagoda barwy niebieskiej, zawierająca pojedyncze owalne lub kuliste nasiono, także barwy niebieskiej[7]. Jagody pękają nieregularnie we wczesnej fazie dojrzewania odsłaniając nasiona[4].
Systematyka
Rodzaj z rodziny szparagowatych Asparagaceae reprezentujący podrodzinę Nolinoideae Burnett, a w jej obrębie plemię Ophiopogoneae Voigt[2].
W obrębie rodzaju gatunki dzielone są między dwie sekcje Ophiopogon i Peliosanthoides, różniące się kształtem liści (w pierwszej siedzące i równowąskie, w drugiej ogonkowe i podługowate)[7].
- Wykaz gatunków[8]
- Ophiopogon acerobracteatus R.H.Miao ex W.B.Liao, J.H.Jin & W.Q.Liu
- Ophiopogon albimarginatus D.Fang
- Ophiopogon amblyphyllus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon angustifoliatus (F.T.Wang & Tang) S.C.Chen
- Ophiopogon bockianus Diels
- Ophiopogon bodinieri H.Lév.
- Ophiopogon brevipes Craib
- Ophiopogon caulescens (Blume) Backer
- Ophiopogon chingii F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon clarkei Hook.f.
- Ophiopogon clavatus C.H.Wright ex Oliv.
- Ophiopogon confertifolius N.Tanaka
- Ophiopogon cordylinoides Prain
- Ophiopogon corifolius F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon dracaenoides (Baker) Hook.f.
- Ophiopogon filipes D.Fang
- Ophiopogon fooningensis F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon grandis W.W.Sm.
- Ophiopogon heterandrus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon hongjiangensis Y.Y.Qian
- Ophiopogon humilis L.Rodr.
- Ophiopogon intermedius D.Don
- Ophiopogon jaburan (Siebold) Lodd. – konwalnik jaburan[11]
- Ophiopogon japonicus (Thunb.) Ker Gawl. – konwalnik japoński[14]
- Ophiopogon jiangchengensis Y.Y.Qian
- Ophiopogon kradungensis M.N.Tamura
- Ophiopogon latifolius L.Rodr.
- Ophiopogon leptophyllus Griff.
- Ophiopogon longifolius Decne.
- Ophiopogon lushuiensis S.C.Chen
- Ophiopogon mairei H.Lév.
- Ophiopogon malcolmsonii Royle
- Ophiopogon marmoratus Pierre ex L.Rodr.
- Ophiopogon megalanthus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon menglianensis H.W.Li
- Ophiopogon micranthus Hook.f.
- Ophiopogon motouensis S.C.Chen
- Ophiopogon multiflorus Y.Wan
- Ophiopogon ogisui M.N.Tamura & J.M.Xu
- Ophiopogon paniculatus Z.Y.Zhu
- Ophiopogon peliosanthoides F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon pierrei L.Rodr.
- Ophiopogon pingbienensis F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon planiscapus Nakai – konwalnik płaskopędowy[14]
- Ophiopogon platyphyllus Merr. & Chun
- Ophiopogon pseudotonkinens is D.Fang
- Ophiopogon regnieri Bois
- Ophiopogon reptans Hook.f.
- Ophiopogon reversus C.C.Huang
- Ophiopogon revolutus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon sar-garhwalensi s R.D.Gaur & D.S.Rawat
- Ophiopogon sarmentosus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon siamensis M.N.Tamura
- Ophiopogon sinensis Y.Wan & C.C.Huang
- Ophiopogon sparsiflorus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon stenophyllus (Merr.) L.Rodr.
- Ophiopogon subverticillatu s Gagnep. ex L.Rodr.
- Ophiopogon sylvicola F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon szechuanensis F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon tienensis F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon tonkinensis L.Rodr.
- Ophiopogon tsaii F.T.Wang & Tang
- Ophiopogon umbraticola Hance
- Ophiopogon vietnamensis N.Tanaka
- Ophiopogon xylorrhizus F.T.Wang & L.K.Dai
- Ophiopogon yunnanensis S.C.Chen
- Ophiopogon zingiberaceus F.T.Wang & L.K.Dai
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-25] (ang.).
- ↑ a b c d Ophiopogon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Ophiopogon Ker Gawler. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ a b c d Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 632. ISBN 978-83-7506-846-7.
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 650, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h i j K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. III. Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 194.
- ↑ a b Ophiopogon. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ E. Nasir: Ophiopogon. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ a b c Will Giles: Encyclopedia of Exotic Plants for Temperate Climates. Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 347. ISBN 978-0-88192-785-6.
- ↑ a b c d e f GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 617, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Peter Beck: Rośliny akwariowe. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2002, s. 9. ISBN 83-7073-335-2.
- ↑ Joseph P. Hou, Youyu Jin: The Healing Power of Chinese Herbs and Medicinal Recipes. Psychology Press, 2005, s. 149. ISBN 0-7890-2202-8.
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 132. ISBN 978-83-925110-5-2.
- J9U: 987007539858005171
Identyfikatory zewnętrzne:
