Krasnodrzew pospolity
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | malpigiowce | ||
Rodzina | krasnodrzewowate | ||
Rodzaj | krasnodrzew | ||
Gatunek | krasnodrzew pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Erythroxylum coca Lam. Encycl. 2:393. 1786[3] | |||
|
Krasnodrzew pospolity, koka, krzew kokainowy (Erythroxylum coca Lam.) – gatunek krzewu prawdopodobnie pochodzący z rejonu Andów. Obecnie występuje wyłącznie w uprawie. Główne rejony uprawy to: Ameryka Południowa, Jawa, Kamerun.
Morfologia
- Pokrój
- Krzew dorastający do wysokości 2–3 m.
- Liście
- Pojedyncze, cienkie, odwrotnie jajowate lub podłużnie jajowate, całobrzegie. Pachną herbatą.
- Kwiaty
- Małe, zebrane po kilka w kątach liści, 5-krotne: korona kwiatu białożółta, składająca się z 5 płatków. Pręcików 10, słupek 1 o zalążni trójkomorowej.
- Owoce
- Czerwone pestkowce.
Zmienność
- Odmiany
- Erythroxylum coca Lam. var. coca
- Erythroxylum coca Lam. var. ipadu Plowman
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Liście koki, zawierające kokainę w ilości 0,25–1,3%[4], są wykorzystywane przez południowoamerykańskich rdzennych mieszkańców jako używka. Sama roślina odgrywa ważną rolę w tradycyjnej kulturze andyjskiej. W wielu rejonach stanowiła podstawę egzystencji rdzennych rolników, zwłaszcza w górach, niesprzyjającym innym uprawom. Roślina wykorzystywana jest do produkcji Coca-Coli, przy czym o ile w początkach jej produkcji (po 1886 roku) surowiec zawierał kokainę, w późniejszych latach (po około 1900 roku) stosowany był dekokainizowany wyciąg z koki[5][6]. Krasnodrzew jest poza tym wykorzystywany do produkcji narkotyku[potrzebny przypis].
Zwalczanie
Liśćmi koki odżywiają się larwy motyla Eloria noyesi – rząd Kolumbii zaproponował plan walki z plantacjami koki w tym kraju za pomocą tego gatunku[potrzebny przypis].
Przypisy
Zobacz kolekcję cytatów Koka w Wikicytatach |
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ Taxon: Erythroxylum coca. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-16]. (ang.).
- ↑ kokainowy krzew, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-04-24] .
- ↑ Drew Benson: Coca Kick in Drinks Spurs Export Fears. MindFully.org. [dostęp 2011-09-21]. (ang.).
- ↑ Martin Jelsma, Pien Metaal, Ricardo Soberon, Mario Argandoña, Anthony Henman, Ximena Echeverría: Coca Yes, Cocaine No?. Transnational Institute. [dostęp 2011-09-21]. (ang.).
Bibliografia
- C.E.C.E. Turner C.E.C.E. i inni, Isolation of dihydrocuscohygrine from peruvian coca leaves, „Phytochemistry”, 20 (6), 1981, s. 1403–1405, DOI: 10.1016/0031-9422(81)80048-9 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: PWRiL, 1989, ISBN 83-09-00256-4 .
- PWN: 3923724
- Britannica: plant/coca
- Universalis: coca
- БРЭ: 2079215
- SNL: kokabusk
- Catalana: 0091479
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 62143
- EoL: 483360
- GBIF: 2873939
- identyfikator iNaturalist: 64337
- IPNI: 330132-2
- ITIS: 289672, 506807
- NCBI: 289672
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2801328
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:330132-2
- identyfikator Tropicos: 12500004
- USDA PLANTS: ERCO41
- CoL: 3BFSN