Masud Pezeszkijan

Masud Pezeszkijan

‏مسعود پزشکیان‎

Masud Pezeszkijan (2024)
Data i miejsce urodzenia	29 września 1954 Mahabad
9. Prezydent Islamskiej Republiki Iranu
Okres	od 30 lipca 2024
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Poprzednik	Mohammad Mochber (p.o.)
Multimedia w Wikimedia Commons

Masud Pezeszkijan (ur. 29 września 1954 w Mahabadzie) – irański lekarz i polityk, przedstawiciel mniejszości azerskiej, w latach 2001–2005 minister zdrowia, trzykrotny kandydat w wyborach prezydenckich (w latach 2013, 2021 i 2024), od 2024 prezydent Iranu.

Urodził się 29 września 1954 r. w Mahabadzie w zdominowanym przez Kurdów i Azerów Zachodnim Azerbejdżanie. Pomimo że należał do dwuprocentowej mniejszości azerskiej we w większości kurdyjskim mieście, często podkreślał azerską tożsamość. W wieku 19 lat został powołany do wojska i służył w Zabolu. Po zwolnieniu do cywila, powrócił do rodzinnej prowincji, gdzie ukończył studia lekarskie. W okresie wojny iracko-irańskiej często jeździł na front, gdzie organizował drużyny sanitarne, pracował jako lekarz frontowy, ale też brał udział w walkach. Po wojnie kontynuował edukację, uzyskując specjalizację w chirurgii ogólnej na uniwersytecie medycznym w Tebrizie. Później specjalizował się w szczególności w kardiochirurgii. W 1994 r. został wybrany rektorem swojej macierzystej uczelni i zajmował to stanowisko przez 5 lat. W tym samym 1994 r. stracił żonę i jedno z dzieci w wypadku samochodowym. Od tamtej pory samodzielnie wychowywał pozostałą dwójkę synów oraz córkę i nigdy ponownie się nie ożenił^[1].

Karierę polityczną rozpoczął za prezydentury Mohammada Chatamiego, który mianował go wiceministrem zdrowia^[1] w 1999 r. i sprawował swoje obowiązki przez pół roku. Następnie został w 2001 r. mianowany ministrem zdrowia i pełnił tę funkcję przez 4 lata podczas drugiej kadencji Chatamiego. Jego nominacja wywołała rezygnację części konserwatywnych ministrów, m.in. Gholamrezy Ansariego. Później przetrwał jeszcze głosowanie o wotum nieufności, które było związane z brakami leków, taryfami na leki i podróżami zagranicznymi^[2].

Od tego czasu został wybrany do irańskiego parlamentu pięciokrotnie^[1] (w kadencjach od VIII do XII)^[2], reprezentując okręg Tebriz, a w latach 2016–2020 sprawował funkcję wiceprzewodniczącego parlamentu^[1] X kadencji z ramienia frakcji Roztropność i Nadzieja związanej z prezydentem Hasanem Rouhanim^[2]. Po protestach w 2009 r. przeciw wynikowi wyborów, w przemowie, skrytykował siły bezpieczeństwa za brutalne postępowanie^[1]. W 2013 r. był zgłoszony jako kandydat w wyborach prezydenckich, ale jego kandydaturę wycofano na rzecz Alego Akbara Haszemiego Rafsandżaniego^[2].

Za rządów pragmatycznego prezydenta Rouhaniego mocno popierał porozumienie nuklearne z 2015 r. i często przemawiał w jego sprawie w parlamencie. Znany z poglądów reformistycznych, krytykował działania rządu względem dysydentów. Ponownie ubiegał się o prezydenturę w 2021 r., ale jego kandydaturę odrzuciła Rada Strażników. Krytykował wówczas tę decyzję i domagał się podania jej uzasadnienia^[2]. Podczas protestów w 2022 miał możliwość wypowiedzieć się w mediach i zakwestionował wówczas oficjalną wersję śmierci Mahsy Amini, która spowodowała wybuch protestów. Powołując się na swoje wykształcenie medyczne, wezwał do powołania niezależnej komisji do wyjaśnienia przyczyn tego zgonu^[1].

12 czerwca 2024 r. zgłosił się do wyborów prezydenckich, a 20 czerwca zaakceptowała go Rada Strażników^[2]. Po zakwalifikowaniu do wyborów, Pezeszkijan zyskał poparcie m.in. Mohammada Chatamiego^[1]. W pierwszej turze wyborów prezydenckich 28 czerwca 2024 zyskał największe poparcie wśród startujących – zagłosowało na niego 10,41 miliona wyborców (44,36%). W drugiej turze wyborów 5 lipca 2024 zmierzył się z Sa’idem Dżalilim, który w pierwszej turze zdobył 9,47 miliona głosów (40,35%)^[3]. Drugą turę wyborów wygrał zdobywając 53,3% głosów (jego oponent – 44,3%)^[4].

28 lipca 2024 Najwyższy Przywódca ajatollah Ali Chamenei oficjalnie zatwierdził jego wybór^[5][6]. 30 lipca Masud Pezeszkijan został zaprzysiężony przed Madżlisem^[7].