Metylodichloroarsyna

Metylodichloroarsyna

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) dichloro(metylo)arsyna Inne nazwy i oznaczenia dichlorometyloarsyna (nazwa niejednoznaczna) dawniej: metylodwuchloroarsyna, metylodwuchloroarsina methyl-dick, methyldick (Niemcy); MD (USA)
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	CH3AsCl2
Inne wzory	MeAsCl2
Masa molowa	160,86 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz[1] o owocowym zapachu[2]
Identyfikacja
Numer CAS	593-89-5
PubChem	61142
SMILES C[As](Cl)Cl
InChI InChI=1S/CH3AsCl2/c1-2(3)4/h1H3 InChIKey VXRMBBLRHSRVDK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 1,838 g/cm³ (20 °C)[4]; ciecz Rozpuszczalność w wodzie nierozpuszczalna[1] w innych rozpuszczalnikach chlorek etylu, alkohole, eter dietylowy, benzen, aceton, cykloheksan[3] Temperatura topnienia −42,5 °C[4][5] −55 °C[3] Temperatura wrzenia 132–133 °C[1][4][3][5]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Niebezpieczeństwo Zwroty H H331, H301, H410 Zwroty P P261, P264, P270, P271, P273, P301+P310, P304+P340, P311, P321, P330, P391, P403+P233, P405, P501[7] Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Toksyczny (T) Groźny dla środowiska (N) Zwroty R R23/25, R50/53 Zwroty S S1/2, S20/21, S28, S45, S60, S61 Temperatura zapłonu 105 °C[4] Numer RTECS CH4375000
Podobne związki
Podobne związki	etylodichloroarsyna fenylodichloroarsyna
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Metylodichloroarsyna (MD) – arsenoorganiczny związek chemiczny z grupy arsyn, duszący i parzący bojowy środek trujący zaliczany czasem do sternitów. Ma właściwości fizykochemiczne zbliżone do etylodichloroarsyny i nieco słabsze właściwości toksyczne^[1]. Jest środkiem nietrwałym i szybko działającym^[3].

Metylodichloroarsynę otrzymuje się w procesie dwustopniowym. W pierwszej kolejności w reakcji chlorku metylu (MeCl) z magnezem w tetrahydrofuranie otrzymuje się związek Grignarda – chlorek metylomagnezu (MeMgCl). Do otrzymanego roztworu dodaje się heksanowy roztwór trichlorku arsenu. Mieszaninę poreakcyjną odparowuje się, aby usunąć rozpuszczalniki, a pozostałość poddaje się destylacji frakcyjnej^[8].

Metylodichloroarsyna powstaje także podczas rozkładu termicznego trichlorku kakodylu (Me₂AsCl₃) w temperaturze 40–50 °C oraz w wyniku reakcji kwasu kakodylowego (Me₂As(O)OH) z chlorowodorem. Można ją także otrzymać chlorując kwas metyloarsenowy dobrze schłodzonym trichlorkiem fosforu^[9].

Metylodichloroarsyna jest cieczą o dużej lotności^[1]. Zbyt duża lotność powoduje jednak zbytnie rozproszenie się na polu walki, co utrudniało zastosowanie jej jako bojowego środka trującego^[10]. Metylodichloroarsyna łatwo rozkłada się pod wpływem wody, zasad, środków chlorujących i utleniających^[1]. W wodzie szybko ulega hydrolizie do tlenku metyloarsyny, będącego nielotnym, trującym i parzącym związkiem, oraz kwasu chlorowodorowego^[11]. Hydrolizę przyśpieszają alkalia^[5]. Pary wyczuwalne są przy stężeniu ok. 0,1 ppm^[12].

Produkt techniczny ma barwę od żółtej do brunatnej^[1]. Metylodichloroarsyna może być stosowana pod postacią par i aerozoli w pociskach artyleryjskich, minach, bombach lotniczych, a także poprzez opryskiwanie z samolotów^[11].

Metylodichloroarsynę można oznaczyć ilościowo, podobnie jak etylodichloroarsynę, poprzez ogrzewanie z wodą, a następnie zobojętnienie wytworzonego w ten sposób kwasu chlorowodorowego wobec lamusu i miareczkowanie roztworem jodu w obecności skrobi^[5]:

CH₃AsO + I₂ + 2H₂O → CH₃AsO(OH)₂ + 2HI

Odróżnienie metylo- i etylodichloroarsyny, ze względu na bardzo podobne właściwości i budowę, bywa trudne. Można to zrobić za pomocą roztworu azotanu rtęci. Metylodichloroarsyna daje z tym roztworem osad ciemnoszary, natomiast etylodichloroarsyna – biały, ciemniejący po chwili^[11].

Właściwości toksyczne metylodichloroarsyny są podobne do etylodichloroarsyny, jednak nieco słabsze^[1]. Kontakt z metylodichloroarsyną powoduje natychmiastowe podrażnienie oczu i nosa oraz oparzenia skóry. Pary podrażniają oczy i drogi oddechowe, a przy większych stężeniach lub dłuższej ekspozycji prowadzą do uszkodzeń płuc. Ciekła metylodichloroarsyna w kontakcie z oczami powoduje ich poważne uszkodzenia. Absorpcja zarówno par, jak i cieczy w odpowiedniej dawce prowadzi do zatrucia systemowego. Śmierć następuje w wyniku zatrucia krwi i uduszenia^[3][13].

Właściwości parzące tego środka trującego wynikają z obecności atomu chlorowca. Grupa metylowa ułatwia wnikanie związku do ciała człowieka. Arsen wraz z grupą metylową powodują zmiany w strukturze kości i w konsekwencji zniszczenie szpiku^[13].

• LCt₅₀ 3000–5000 mg·min/m³^[3][13]
• ICt₅₀ 25 mg·min/m³^[3][13]

W przypadku skażenia skóry lub oczu należy przemywać je dużą ilością wody lub roztworem izotonicznym soli kuchennej; można stosować 0,5% roztwór podchlorynu. W przypadku inhalacji podawać czysty tlen o wilgotności 100%^[14]. Nie należy stosować ługów, które, mimo łatwego reagowania z etylodichloroarsyną, wytwarzają toksyczny i parzący tlenek etyloarsyny^[11].

Środek ten został wynaleziony w 1858 roku przez Adolfa Baeyera^[1][15]. Wojna okopowa, jaka prowadzona była w czasie I wojny światowej stworzyła zapotrzebowanie na krótko działającą i śmiertelną broń chemiczną. Pierwszym związkiem spełniającym ten warunek była metylodichloroarsyna, najprawdopodobniej stosowana przez Niemców w 1917 roku^[13], choć niekiedy wyklucza się jej użycie w czasie I wojny światowej^[11].