Orchis brancifortii
O. brancifortii na południowym stoku Etny | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
Rząd | szparagowce | ||
Rodzina | storczykowate | ||
Podrodzina | storczykowe | ||
Rodzaj | storczyk | ||
Gatunek | Orchis brancifortii | ||
Nazwa systematyczna | |||
Orchis brancifortii Biv. Stirp. Rar. Sicilia 1: 3 1813[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
najmniejszej troski | |||
| |||
|
Orchis brancifortii Biv. – gatunek rośliny z rodziny storczykowych (Orchidaceae Juss.). Występuje endemicznie we Włoszech[4]. Epitet gatunkowy został poświęcony sycylijskiemu księciu E. Branciforte[5], żyjącego w XVIII wieku[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Rośnie naturalnie we Włoszech – we wschodniej części Sardynii, północnej Sycylii oraz w odizolowanej pojedynczej subpopulacji[a][7] w Kalabrii. O. brancifortii występuje lokalnie i jest bardzo rzadko spotykany w granicach swojego zasięgu. Subpopulacje o dużej liczbie osobników (powyżej stu) występują bardzo rzadko[4].
Morfologia
- Pokrój
- Bylina dorastająca do 20–25 cm wysokości. Korzenie są bulwiaste. Głąbik jest smukła, w górnej części ma intensywną fioletową barwę[5][8].
- Liście
- Mają podłużny lub eliptycznie lancetowaty kształt. Wierzchołek jest tępy. Rzadko są cętkowane. Mają jasnozieloną barwę[5][8].
- Kwiaty
- Zebrane po 5–15 (–20) w kwiatostany o owalnym lub cylindrycznym kształcie. Są niepozorne. Mają różową barwę[6][8].
Biologia i ekologia
Rośnie na nieużytkach zielonych, w makii, otwartym garigu, zaroślach i otwartych przestrzeniach w lasach. Występuje na wysokości od 200 do 1300 m n.p.m. Preferuje suche, głównie kamieniste i wapienne podłoże. Gatunek można znaleźć na bardzo zerodowanych powierzchniach krasowych i w otwartych szczelinach, gdzie zgromadziła się próchnica. Najlepiej rośnie w pełnym nasłonecznieniu lub w półcieniu. Kwitnie od kwietnia do czerwca[4].
Ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych został zaliczony do kategorii LC – gatunków najmniejszej troski. Mimo że jego zasięg występowania jest mniejszy niż 20000 km², a obszar wykorzystania wynosi 2000 km² to jego populacja jest stabilna w czasie i niezagrożona z uwagi na fakt, że większość stanowisk leży w trudno dostępnych miejscach, z dala od szlaków turystycznych. Wypasu kóz ma miejsce i jest korzystne dla tego gatunku, ponieważ chroni przed przerostem. Nie odnotowano poważnych zagrożeń dla tego gatunku, w związku z tym O. brancifortii jest oceniany jako gatunek najmniejszej troski[4]. Według innych źródeł poważnym zagrożeniem dla tego gatunku są pożary[8].
Gatunek jest wymieniony w załączniku B konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. Wymieniono w nim następujące działania na rzecz ochrony O. brancifortii: zarządzanie izolowanych populacjach, podniesienie świadomości społecznej, kontrola i zarządzanie produkcją salep z bulw tego gatunku, wprowadzenie ustaw, które zakazują wysadzania lub wykopywania okazów, ochrona ex situ – sztuczne rozmnażanie, ponowne wprowadzenie do naturalnych siedlisk i zbiory nasion, monitorowanie i nadzór istniejących populacji czy oszacowanie wielkości populacji i badania jej dynamiki[4].
Zastosowanie
Bulwy tego gatunku są bardzo pożywne po ugotowaniu. Służą do produkcji salepu, białego lub żółtawego proszku, który otrzymuje się przez suszenie bulw, na następnie ich zmieleniu w proszek. Salep jest substancja podobną do skrobi. Może być dodawany do napojów, a także do chleba. Galaretki wykonane z salepu są stosowane w leczeniu podrażnienia przewodu pokarmowego[4].
Uwagi
- ↑ Pojęcie subpopulacji (podpopulacji) jest wprowadzane w przypadkach ocen zagrożenia populacji silnie rozczłonkowanych, co wzmaga wymieranie taksonu. W przypadkach, gdy subpopulacje są małe i w znacznym stopniu izolowane, rekolonizacja opuszczonych stanowisk jest mało prawdopodobna (zob. metapopulacja oraz J. Mitka, Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk).
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
- ↑ a b Orchis brancifortii Biv.. The Plant List. [dostęp 2015-07-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g H.H. Rankou H.H., Orchis brancifortii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-07-21] (ang.).
- ↑ a b c Orchis brancifortii. webalice.it. [dostęp 2015-07-21]. (wł.).
- ↑ a b Orchis brancifortii Bivona. Orchidee della Sicilia Occidentale. [dostęp 2015-07-21]. (wł.).
- ↑ Józef Mitka: Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk. [w:] Roczniki Bieszczadzkie nr 18 [on-line]. 2010. s. 24–44. [dostęp 2013-12-23]. (pol.).
- ↑ a b c d Orchis brancioforti Biv. (Orchidaceae). promotour.org. [dostęp 2015-07-21]. (wł.).