Ostrołęka (powiat grójecki)

Ten artykuł od 2012-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ostrołęka

wieś
Parafia Ofiarowania NMP
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	grójecki
Gmina	Warka
Liczba ludności (2011)	102[2][3]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	05-660[4]
Tablice rejestracyjne	WGR
SIMC	0640432[5]
Położenie na mapie gminy Warka Ostrołęka
Położenie na mapie Polski Ostrołęka
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ostrołęka
Położenie na mapie powiatu grójeckiego Ostrołęka
51°50′05″N 21°15′37″E/51,834722 21,260278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrołęka – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie grójeckim, w gminie Warka^[5][6].

Wieś leży na północ od Warki, na starym Trakcie Królewskim (Drogi Czerskiej) z Warszawy przez Czersk, Konary, Ostrówek, Przylot, Ostrołękę, Pilicę a dalej do Boguszkowa, Magnuszewa, Kozienic, Puław.

Ostrołęka uzyskał lokację miejską w 1436 roku, zdegradowana przed 1540 rokiem^[7]. Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[8].

Epoka żelaza – około 700 lat p.n.e. do VI wieku n.e. Przez tereny Polski przechodził rzymski szlak bursztynowy. Jedna z jego odnóg szła wzdłuż Pilicy i Wisły do Gdańska, z tego okresu odkryto w Ostrołęce stanowisko archeologiczne. Wczesne średniowiecze – na przełomie V i VI w. rozpoczyna się wielka wędrówka Słowian na południowy zachód – z tego okresu stanowisko archeologiczne w Ostrołęce datowane na VII w.

Pierwsza pisana wzmianka o wsi jest z 1386 r. Leżała powiecie wareckim w ziemi czerskiej.

W 1429 bracia Ciołkowie: Stanisław – biskup poznański i Wigand – chorąży a później kasztelan czerski, datują przywilej w kapitule generalnej poznańskiej o powołaniu parafii w Ostrołęce k. Warki w diecezji poznańskiej. Biskup eryguje kościół parafialny pod wezwaniem Ofiarowania NMP, św. Jana Chrzciciela, Stanisława, Katarzyny i Małgorzaty. Obszar nowej parafii utworzono z wykrojenia jej z ziem parafii Warka i Mniszew. Należą do niej wsie: Ostrołęka, Pilcza (Pilica), i Wole – Dębna, Magierowa, Ostrołęcka. Plebanię uposażono w dwa łany roli, łąki i dziesięciny snopowe z Ostrołęki, Woli Doktorowej (położona gdzieś między Czerskiem a Warką), Starej Warki i Pilczy (Pilicy).

Już w 1429 była cegielnia w Ostrołęce. W kwietniu 1432 roku biskup zawarł umowę z budowniczym poznańskim Frąckiem na wystawienie nowej murowanej świątyni w cegle. Nie wiadomo czy wybudowano ceglany kościół, bo w 1603 r. był drewniany.

W roku 1436 Ostrołęka staraniem biskupa poznańskiego i jego brata Wiganda, otrzymała prawa miejskie, ale już w XVI w. występuje jako wieś. Bracia Ciołkowie pochowani są w kościele parafialnym św. Mikołaja w Warce. Plebanami w Ostrołęce byli: 1444 – Jan, w latach 1474/1501 – Piotr Ostrołęcki syn Wyganda, w roku 1527 – ustąpił Stanisław Cendrowski, pisarz ziemski czerskiej, od roku 1527 do śmierci w 1565 – Wawrzyniec Bylina Suski z Suchej, a od roku 1565 – Stanisław Miłęcki,

Szkoły parafialne w Warce i okolicy miały wysoki poziom nauczania, ponieważ ich wychowankowie po ukończeniu wyższego stopnia w kolegiach, podejmowali naukę w Akademii Krakowskiej. L. Nawrocki -podaje że do 1525 roku kształcił się w Krakowie 1 scholar pochodzący z Ostrołęki.

W roku 1564 właścicielami Ostrołęki byli Christophorus Sobek, capitanus warsawiensis, i Anna Ostrołęcka. Do parafii w Ostrołęce w roku 1578 należały wsie: 1. Ostrołęka, 2. Magierowa Wola, 3. Dębna Wola, 4. Pilcza, 5. Wola Ostrolecka.

W 1603 r. podczas wizytacji Archidiakonatu Warszawskiego – parafia Ostrołęka należy do dekanatu wareckigo, kościół był drewniany pod wezwaniem św. Erazma. Plebanem był Stefan Wozoniecki. Dochodem plebanii była dziesięcina z Ostrołęckiego folwarku, oraz wsi Pilica, Ostrołęka, Dębska Wola, Stara Warka. Była też szkoła, której rektorem był Wojciech z Zaborowa a kantorem Adam z Drwalewa. Szkoła miała dochody z dziesięciny z Magierowej Woli. Jej właściciel (części wsi) Adam Mniszewski nie wywiązywał się z tego obowiązku i rektorowi wypłacał pensję ostrołęcki pleban. W tym czasie właścicielami Ostrołęki byli – Wroniecki i Śniecki.

W roku 1634 Jędrzej Święcicki napisał najstarszy opis Mazowsza. Wydał to dopiero jego syn pod nazwą „Topografia, czyli opis Mazowsza”. Autor mieszkał w Ostrołęce, będąc jednocześnie dzierżawcą połowy wójtostwa wareckiego, należącego do dominikanów. Nieznane są daty urodzin i śmierci pisarza.

W roku 1689 archidiakonat warszawski dzieli się na 11 dekanatów. Dekanat warecki należy do diecezji poznańskiej i obejmuje 12 parafii m.in. Ostrołękę.

W 1773 – sejm zatwierdza I rozbiór kraju, powołuje Komisję Edukacji Narodowej, której dłużnikiem kapitałów funduszu edukacyjnego KEN był m.in. Zygmunt Staniszewski – Sędzia Sądu Ziemskiego w Warszawie – 50 000 złp było zabezpieczone m.in. na dzierżawie Ostrołęki, w woj. mazowieckim.

Po III rozbiorze Polski Ostrołęka znalazła się w zaborze pruskim. Na cmentarzu w Ostrołęce, w roku 1838, został pochowany Franciszek Lessel. Kompozytor i pianista, plenipotent nadpilickich dóbr Księżnej Marii Wirtemberskiej z Puław (w Pilicy był kościół i cmentarz, ale już ewangelicki). Cmentarz kościelny jest otoczony murkiem z czterema kapliczkami z 1 poł. XIX w. z obrazami ewangelistów.

W XIX w. istniała tu cukrownia oraz nieużywane zdrojowisko wód mineralnych.

Do Dóbr Ostrołęka przynależał folwark w Grażynie (Karolinów). Po powstaniu styczniowym ponownie zorganizowano gminy – wieś Ostrołęka należała do gminy Konary. We wsi był folwark o pow. 480 mórg z czego ornej ziemi było 123, a łąki i lasy zajmowały pow. 314 mórg. Wieś Ostrołęka miała 92 morgi ziemi i były w niej 22 osady oraz kościół katolicki.

W roku 1881 parafia Ostrołęka należy do dekanatu grójeckiego, po likwidacji dekanatu wareckiego. Na mapach z końca XIX w. istnieje droga bita (brukowa) z Warki, do Pilicy a dalej do mostu w Ostrołęce, za rzeką Pilica droga wiodła do Mniszewa a dalej do Góry Kalwarii i Warszawy.

W roku 1905 właścicielem majątku w Ostrołęce był Bolesław Szpringer. W 1921 r. nastąpiła parcelacja majątku. W roku 1929 we wsi był wiatrak. Po zjednoczeniu w roku 1931 Stronnictwo Ludowe odgrywało na tym terenie dużą rolę. Najaktywniejsze komórki znajdowały się m.in. w Ostrołęce.

10 września 1939 w pobliskich Niwach Ostrołęckich Niemieckie lotnictwo zestrzeliło polski samolot typu PZL.23 Karaś nr podskrzydłowe 85K. Zginęło trzech członków załogi, którzy zostali pochowani na cmentarzu w Ostrołęce. Obecnie znajduje się tam pomnik poświęcony ich pamięci.

1 września 1944 r. żołnierze Dywizji Piechoty I Armii Wojska Polskiego sforsowali Pilicę i zajęli Ostrołękę, w czasie walk na przyczółku warecko-magnuszewskim została znacznie zniszczona. Ofensywa zimowa rozpoczęła się 14 stycznia 1945 r. Rosjanom nie udało się całkowicie przełamać linii obrony niemieckiej. Wyzwolono m.in. Ostrołękę, ale wieś zniknęła z powierzchni ziemi.

Po wojnie przystąpiono od odbudowy wsi. Nauka szkolna odbywała się od 1946 r. w poniemieckim baraku, były w nim 2 sale lekcyjne.

Obecnie działa OSP i szkoła podstawowa a kościół katolicki jest pod wezwaniem Ofiarowania N.M.P.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa radomskiego.

Siedziba parafii, dekanat warecki, archidiecezja warszawska.

 Zobacz też kategorię: Ludzie związani z Ostrołęką (powiat grójecki).

• Ostrołęka

• Ostrołęka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 692 .