Pałac Festeticsów w Dég

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Pałac Festeticsów w Dég

Festetics-kastély

nr rej. 11736
Pałac Festeticsów z lotu ptaka
Państwo	Węgry
Miejscowość	Dég(inne języki)
Adres	8135 Dég, Hunyadi János u. 11.
Typ budynku	Pałac
Styl architektoniczny	klasycyzm
Architekt	Mihály Pollack
Inwestor	Antal Festetics
Rozpoczęcie budowy	1802
Ukończenie budowy	1812
Pierwszy właściciel	ród Festeticsów
Obecny właściciel	państwo węgierskie
Położenie na mapie Węgier Pałac Festeticsów w Dég
46°52′25″N 18°26′05″E/46,873611 18,434722
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pałac Festeticsów w Dég (węg. Dégi Festetics-kastély) – pałac położony we wsi Dég(inne języki), na Węgrzech. Pałac w Dég, zbudowany w 1812 roku, nazywany jest Małym Muzeum Narodowym, co spowodowane jest podobieństwami z budynkiem Węgierskiego Muzeum Narodowego zaprojektowanym przez tego samego architekta – Mihálya Pollacka, jednak zbudowanym znacznie później, w latach 1837–1847^[1].

Ogromny majątek Dég, położony w regionie Mezőföld, był własnością Lajosa Festeticsa. W Dég zbudował parterowy barokowy dworek, który stoi tam do dziś. Majątek ten odziedziczył jego najstarszy żyjący syn, cesarski i królewski szambelan Antal Festetics^[2].

W 1802 roku zlecił on zaprojektowanie pałacu węgierskiemu architektowi pochodzenia austriackiego Mihályemu Pollackowi. Budowa zakończyła się w 1812 roku. U-kształtny, trzypiętrowy, całkowicie symetryczny budynek był pierwszym zbudowanym od podstaw klasycystycznym pałacem na Węgrzech. W piwnicy mieściły się pomieszczenia służbowe, parter był przestrzenią mieszkalną rodziny, na pierwszym piętrze znajdowały się pokoje dziecięce w jednym skrzydle i pokoje gościnne w drugim. Poza członkami rodziny w pałacu mieszkać mogli jedynie osobisty kamerdyner i guwernantka — reszta personelu była zakwaterowana w pobliskim małym dworku lub przyjeżdżała z pobliskich wiosek, aby pracować w pałacu^[2]. W budynku występują nietypowe rozwiązania architektoniczne. Zauważalny jest brak schodów przed pałacem, zamiast tego do parku prowadzi żwirowa rampa. Inna osobliwość to fakt, że owalny hol nie powstał w centralnej części budynku, ale w narożnym pomieszczeniu, na przeciwległym końcu znajduje się również owalna, jednak kameralnych rozmiarów łazienka hrabiny^[1][3].

Antal Festetics był jednym z prominentnych członków węgierskiej masonerii. Po tym jak cesarz Franciszek II Habsburg zakazał wolnomularstwa w 1795 roku, Antal rozpoczął gromadzenie dokumentów austriackiej i węgierskiej masonerii w pałacu w Dég^[4]. Ponadto prawdopodobnie kontynuował on tajne spotkania i ceremonie w murach swojej rezydencji. Wskazywać może na to obecność w pałacu sekretnych pomieszczeń oraz wolnomularskich symboli^[2]. Choć nie zachowały się żadne dowody tajemniczych spotkań, faktem jest, że w murach zamku przez ponad sto lat trzymano tajne archiwum węgierskich masonów^[1]. Materiały te skopiował jeszcze w XIX w. Lajos Abafi(inne języki), dzięki czemu część dokumentów nadal można odnaleźć w Węgierskim Archiwum Narodowym(inne języki)^[4].

Ostatnim dziedzicem pałacu był Sándor Festetics(inne języki), urodzony w 1882 roku, syn Andora Festeticsa(inne języki) i Lenke Pejacsevich. Poślubił siostrę prezydenta Węgier Mihálya Károlyiego, Júlię, i przekształcił dawny gabinet oraz sekretny pokój swojego pradziadka w sypialnię, salon i łazienkę swojej żony. Ukrył tajne pisma masońskie w archiwach, które założył w małej rezydencji, ale zniknęły one w wyniku grabieży pałacu podczas II wojny światowej. Hrabia walczył w I wojnie światowej, a następnie krótko pełnił funkcję ministra wojny w rządzie swojego szwagra. Za jego czasów rozwiązano problem zaopatrzenia w wodę, zbudowano sieć elektryczną, a także dokonano ulepszeń w ogrodzie angielskim. Zbudował on również hangar dla swojego prywatnego samolotu na terenie posiadłości^[2].

Pod koniec II wojny światowej pałac był wykorzystywany jako niemiecki szpital wojskowy. Niemcy wycofując się ograbili pałac z niemal wszystkiego, co wartościowe, natomiast nieliczne przedmioty, które pozostały, zostały zrabowane przez miejscową ludność. Sowieci zastali budynek splądrowany i wykorzystali pomieszczenia pałacu jako stajnie^[2]. Po II wojnie światowej dwór został przejęty przez Ministerstwo Rolnictwa. Następnie od 1950 roku służył jako dom dla dzieci, które uciekły przed grecką wojną domową. W latach 1954-1996 pełnił funkcję domu dziecka dla dzieci węgierskich^[5].

Park pałacowy był niegdyś największym ogrodem angielskim na Węgrzech, rozciągającym się na powierzchni ponad 300 hektarów. Znajduje się w regionie znanym jako Dégi-süllyedék, u zbiegu trzech dróg wodnych: Bozót-patak, Bogárdi-víz i Kislángi-árok. Jeziora zostały spiętrzone już za czasów Lajosa Festeticsa. Park budowany był równocześnie z rezydencją w pierwszych latach XIX w. Park został gruntownie przebudowany na początku XX wieku przez Sándora Festeticsa. Zbudowano pompownię i „antyczne” źródło, a także wyposażono go w nowe meble ogrodowe i zbudowano kort tenisowy. Przed północną fasadą dworu ułożono kamienną mozaikę, a na jednym ze wzgórz na północny zachód od dworu założono ogród skalny^[5].

Członkowie rodziny Festetics zostali pochowani w najdalszym południowo-zachodnim zakątku parku, na kopcu położonym na wyspie, na małym jeziorze^[6].

Historyczne ogrody były systematycznie restaurowane od 2003 roku. Przełom nastąpił w latach 2009–2015 wraz ze wsparciem funduszy unijnych^[5]. Z systemu jezior o łącznej długości prawie dwóch kilometrów wydobyto 127 000 m³ mułu, nagromadzonego w ciągu ostatniego stulecia, zrekonstruowano linię brzegową i utworzono system kanałów zapobiegający powodziom. Działania te nie tylko przywróciły równowagę ekosystemu wodnego, ale także znacznie zmniejszyły ryzyko przyszłych powodzi, które dotychczas wyrządzały znaczne szkody. Ważnym celem była również ochrona i pielęgnacja cennych drzew^[6]. Ponadto odtworzono otaczające tereny zielone, kopiec grobowy, dawne mosty, a także usunięto baseny i asfaltowe boiska sportowe. W ramach kolejnego projektu, w latach 2018–2022 odrestaurowano zieloną przestrzeń otaczającą rezydencję, a także odnowiono struktury ogrodowe. Dom holenderski znajdujący się na wyspie przeszedł kompleksową renowację wnętrza i elewacji, a obecnie znajduje się w nim specjalna ekspozycja poświęcona jego pierwotnemu przeznaczeniu. Stary budynek pomp został odnowiony i otrzymał nowy dach. Do użytku udostępniono także kort tenisowy. Reprodukcja białego zestawu mebli ogrodowych, przedstawionego na fotografiach z epoki, czeka obecnie na gości w swojej oryginalnej lokalizacji. Podczas renowacji odkryto i odrestaurowano także inną oryginalną trasę ścieżki ogrodowej od rezydencji do jeziora^[5].

Ten malowniczy budynek, stojący na wyspie, został zbudowany w 1891 roku w miejscu dawnego budynku. Parter służył jako obora (sześć krów, żyjących i pasących się na wyspie, było ważnym elementem wizualnym parku), podczas gdy na piętrze mieścił się apartament służący do leczenia chorego na płuca Andora Festeticsa, ponieważ powietrze w oborach zawierające amoniak i świeże wydojone mleko uważano za mające właściwości lecznicze. Pierwotnie jedynym sposobem dostania się na wyspę była łódź wiosłowa ciągnięta za drut. Obecny most został zbudowany później^[3][1].

• 
  Pałac od frontu
• 
  Wielka sala pałacu
• 
  Widok z wyspy
• 
  Park
• 
  Dom holenderski

• Pałac Festeticsów w Keszthely