Pachycephala

Pachycephala[1]
Vigors, 1825[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – fletówka żółtobrzucha (P. pectoralis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

fletówki

Rodzaj

Pachycephala

Typ nomenklatoryczny

Muscicapa pectoralis Latham, 1801

Synonimy
  • Pachycephalus[a] Stephens, 1826[3]
  • Hylocharis[b] S. Müller, 1835[4]
  • Timixos Blyth, 1842[5]
  • Muscitrea Blyth, 1847[6]
  • Hyloterpe[c] Cabanis, 1847[7]
  • Hylocharis[b] Jardine, 1850[8]
  • Pucherania Bonaparte, 1854[9]
  • Psaltricephus Bonaparte, 1854[9]
  • Gilbertornis Mathews, 1912[10]
  • Alisterornis Mathews, 1912[11]
  • Mattingleya Mathews, 1912[11]
  • Lewinornis Mathews, 1913[12]
  • Musciterpe Mathews, 1923[13]
  • Pachycilodryas Mathews, 1925[14]
  • Malacolestes Mayr, 1933[15]
  • Mutevodia Iredale, 1956[16]
Gatunki

50 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pachycephala – rodzaj ptaków z rodziny fletówek (Pachycephalidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji, Australii i Oceanii[17].

Morfologia

Długość ciała 14–22 cm; masa ciała 15–58 g[18].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1825 roku irlandzki zoolog Nicholas Aylward Vigors w artykule poświęconym systematyce ptaków opublikowanym na łamach Transactions of the Linnean Society of London[2]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) fletówkę żółtobrzuchą (P. pectoralis).

Etymologia

  • Pachycephala (Pachycephalus): gr. παχυς pakhus ‘duży, gruby’; κεφαλη kephalē ‘głowa’[19].
  • Hylocharis: gr. ὑλη hulē ‘lesisty teren, las’; χαρις kharis, χαριτος kharitos ‘piękno’, od χαιρω khairō ‘cieszyć się, radować’[20]. Gatunek typowy: M[uscitrea]. cinerea Blyth, 1847 (S. Müller); Pachycephala orpheus Jardine, 1849 (Jardine).
  • Timixos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Timalia Horsfield, 1821 (tymalia) oraz Ixos Temminck, 1825 (szczeciak)[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Timixos meruloides Blyth, 1842 (= Pachycephala olivacea Vigors & Horsfield, 1827).
  • Muscitrea: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Muscicapa Brisson, 1760 (muchołówka) oraz Tchitrea Lesson, 1837[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): M[uscitrea]. cinerea Blyth, 1847.
  • Hyloterpe: gr. ὑλη hulē ‘lesisty teren, las’; τερπω terpō ‘cieszyć się’[23].
  • Pucherania: Jacques Pucheran (1817–1894), francuski zoolog i odkrywca[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pteruthius spinicaudus[d] Pucheran, 1853.
  • Psaltricephus: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Eopsaltria Swainson, 1832 (gwizdacz) i Pachycephala Vigors, 1825 (fletówka)[25]. Gatunek typowy: Bonaparte wymienił dwa gatunki – Eopsaltria diademata Jacquinot & Pucheran, 1853 i Eopsaltria melanops Pucheran, 1853 (= Pachycephala jacquinoti Bonaparte, 1851) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Eopsaltria melanops Pucheran, 1853 (= Pachycephala jacquinoti Bonaparte, 1851)[26].
  • Gilbertornis: John Gilbert (1812–1845), angielski wypychacz, naturalista, podróżnik; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’[27]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachycephala rufogularis Gould, 1842.
  • Alisterornis: Alister William Mathews (1907–1985), syn australijskiego ornitologa Gregory’ego Mathewsa; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’[28]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachycephala lanioides buchanani Mathews, 1912 (= Pachycephala lanioides Gould, 1840).
  • Mattingleya: Arthur Herbert Evelyn Mattingley (1870–1950), australijski ornitolog[29]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachycephala peninsulae[e] E. Hartert, 1899.
  • Lewinornis: John William Lewin (1770–1819), angielski grawer, przyrodnik, osiedlił się w Australii w 1800, gdzie przebywał do końca życia[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sylvia rufiventris Latham, 1801.
  • Musciterpe: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Muscitrea Blyth, 1847 oraz Hyloterpe Cabanis, 1847[31]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachycephala simplex Gould, 1843.
  • Pachycilodryas: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Pachycephala Vigors, 1825 (fletówka) i Poecilodryas Gould, 1865 (gwizdacz)[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pœcilodryas modesta De Vis, 1894.
  • Malacolestes: gr. μαλακος malakos ‘miękki, delikatny’; λῃστης lēistēs ‘złodziej’ (tj. dzierzba), od λῃστευω lēisteuō ‘kraść’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Redes tenebrosus Hartlaub & Finsch, 1868.
  • Mutevodia: łac. mutare ‘zmienić’; gr. ευοδια euodia ‘dobra podróż’, od ευοδεω euodeō ‘dobrze sobie radzić’; w aluzji do ostatecznego udanego rozmieszczenia tego gatunku[34]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachycephala lugubris Salvadori, 1878.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[35]:

  • Pachycephala nudigula E. Hartert, 1897 – fletówka gołogardła
  • Pachycephala olivacea Vigors & Horsfield, 1827 – fletówka oliwkowa
  • Pachycephala rufogularis Gould, 1841 – fletówka rudolica
  • Pachycephala inornata Gould, 1841 – fletówka rdzawogardła
  • Pachycephala schlegelii Schlegel, 1871 – fletówka królewska
  • Pachycephala soror P.L. Sclater, 1874 – fletówka zielonogrzbieta
  • Pachycephala richardsi Mayr, 1932 – fletówka kapturowa
  • Pachycephala implicata E. Hartert, 1929 – fletówka żałobna
  • Pachycephala caledonica (J.F. Gmelin, 1789) – fletówka ochrowa
  • Pachycephala calliope Bonaparte, 1850 – fletówka timorska
  • Pachycephala fulvotincta Wallace, 1864 – fletówka sundajska
  • Pachycephala sharpei A.B. Meyer, 1884 – fletówka babarska
  • Pachycephala leucogastra Salvadori & D’Albertis, 1876 – fletówka jasnobrzucha
  • Pachycephala rufiventris (Latham, 1801) – fletówka rudobrzucha
  • Pachycephala arctitorquis P.L. Sclater, 1883 – fletówka atolowa
  • Pachycephala lanioides Gould, 1840 – fletówka dzierzbowata
  • Pachycephala griseonota G.R. Gray, 1862 – fletówka bura
  • Pachycephala monacha G.R. Gray, 1858 – fletówka czarnogłowa
  • Pachycephala simplex Gould, 1843 – fletówka szara
  • Pachycephala modesta (De Vis, 1894) – fletówka brązowogrzbieta
  • Pachycephala meyeri Salvadori, 1890 – fletówka uboga
  • Pachycephala lorentzi Mayr, 1931 – fletówka szarogardła
  • Pachycephala arthuri E. Hartert, 1906 – fletówka koralowa
  • Pachycephala phaionota (Bonaparte, 1850) – fletówka myszata
  • Pachycephala melanorhyncha (A.B. Meyer, 1874) – fletówka rdzawoskrzydła
  • Pachycephala hyperythra Salvadori, 1876 – fletówka rdzawa
  • Pachycephala tenebrosa (Hartlaub & Finsch, 1868) – fletówka okopcona
  • Pachycephala sulfuriventer (Walden, 1872) – fletówka siarkowa
  • Pachycephala philippinensis (Walden, 1872) – fletówka złotobrzucha
  • Pachycephala homeyeri (W. Blasius, 1890) – fletówka białorzytna
  • Pachycephala albiventris (Ogilvie-Grant, 1894) – fletówka białobrzucha
  • Pachycephala cinerea (Blyth, 1847) – fletówka namorzynowa
  • Pachycephala hypoxantha (Sharpe, 1887) – fletówka szafranowa
  • Pachycephala collaris E.P. Ramsay, 1878 – fletówka rafowa
  • Pachycephala feminina Mayr, 1931 – fletówka rdzawolica
  • Pachycephala orioloides Pucheran, 1853 – fletówka wilgowata
  • Pachycephala citreogaster E.P. Ramsay, 1876 – fletówka cytrynowa
  • Pachycephala vanikorensis Oustalet, 1875 – fletówka archipelagowa
  • Pachycephala flavifrons (Peale, 1848) – fletówka diademowa
  • Pachycephala jacquinoti Bonaparte, 1850 – fletówka żółtoszyja
  • Pachycephala vitiensis G.R. Gray, 1860 – fletówka fidżyjska
  • Pachycephala orpheus Jardine, 1849 – fletówka płowa
  • Pachycephala macrorhyncha Strickland, 1849 – fletówka grubodzioba
  • Pachycephala mentalis Wallace, 1863 – fletówka molucka
  • Pachycephala balim Rand, 1940 – fletówka górska
  • Pachycephala melanura Gould, 1843 – fletówka obrożna
  • Pachycephala aurea Reichenow, 1899 – fletówka złota
  • Pachycephala chlorura G.R. Gray, 1860 – fletówka melanezyjska
  • Pachycephala fuliginosa Vigors & Horsfield, 1827 – fletówka eukaliptusowa
  • Pachycephala pectoralis (Latham, 1801) – fletówka żółtobrzucha

Uwagi

  1. ↑ Wariant pisowni Pachycephala Vigors, 1825.
  2. ↑ a b Młodszy homonim Hylocharis Boie, 1831 (Trochilidae).
  3. ↑ Nowa nazwa dla Hylocharis S. Müller, 1835.
  4. ↑ Podgatunek P. melanura.
  5. ↑ Podgatunek P. griseiceps.

Przypisy

  1. ↑ Pachycephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
  2. ↑ a b N.A. Vigors. Observations on the Natural Affinities that connect the Orders and Families of Birds. „Transactions of the Linnean Society of London”. 14, s. 444, 1825. (ang.). 
  3. ↑ J.F. Stephens: family V.– Pipridæ. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 13: Aves. Cz. 2. London: Printed for G. Kearsley, 1826, s. 267. (ang.).
  4. ↑ S. Müller. Aanteekeningen, over de natuurlijke gesteldheid van een gedeelte der westkust en binnenlanden van Sumatra; met bijvoeging van eenige waarnemingen en beschrijvingen van verscheidene, op dit, en andere Sunda – eilanden voorkomende dieren. „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”. 2, s. 331, 1835. (niderl.). 
  5. ↑ E. Blyth. Notes on various Indian and Malayan Birds, with Descriptions of some presumed new Species. „The journal of the Asiatic Society of Bengal”. 11, s. 194, 1842. (ang.). 
  6. ↑ E. Blyth. Notices and Descriptions of various New or Little Known Species of Birds. „The journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16, s. 121, 1847. (ang.). 
  7. ↑ J. Cabanis. Ornithologische Notizen. „Archiv für Naturgeschichte”. 13, s. 322, 1847. (niem.). 
  8. ↑ W. Jardine: Contributions to ornithology for 1849. Edinburgh: W.H. Lizars, 1849, s. tekst i ryc.. (ang.).
  9. ↑ a b Ch.-L. Bonaparte. Notes sur les collections rapportées en 1853, par M.A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 536, 1854. (fr.). 
  10. ↑ Mathews 1912 ↓, s. 110.
  11. ↑ a b Mathews 1912 ↓, s. 111.
  12. ↑ G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2 (2 & 3), s. 57, 1913–1915. (ang.). 
  13. ↑ G.M. Mathews: Supplements no. 2: The Birds of Australia: Check list of the birds of Australia. Cz. 2: Order Passeriformes (Part). London: Witherby, 1923, s. 131. (ang.).
  14. ↑ G.M. Mathews. Nomenclatural notes. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 45 (296), s. 93, 1925. (ang.). 
  15. ↑ E. Mayr. Three new genera from Polynesia and Melanesia. „American Museum Novitates”. 590, s. 5, 1933. (ang.). 
  16. ↑ T. Iredale: Birds of New Guinea. Melbourne: Georgian House, 1956, s. xv (część 1); 103 (część 2). (ang.).
  17. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Whiteheads, sittellas, Ploughbill, Australo-Papuan bellbirds, Shriketit, whistlers [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-11]  (ang.).
  18. ↑ D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Whistlers and Allies (Pachycephalidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, Pachycephala, DOI: 10.2173/bow.pachyc2.01 [dostęp 2023-06-11]  (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  19. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pachycephala [dostęp 2022-01-30] .
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Hylocharis [dostęp 2023-06-09] .
  21. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Timixos [dostęp 2022-01-30] .
  22. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Muscitrea [dostęp 2022-01-30] .
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Hyloterpe [dostęp 2022-01-30] .
  24. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pucherania [dostęp 2023-06-09] .
  25. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Psaltricephus [dostęp 2023-06-09] .
  26. ↑ G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 54. (ang.).
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Gilbertornis [dostęp 2022-01-30] .
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Alisterornis [dostęp 2022-01-30] .
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Mattingleya [dostęp 2022-01-30] .
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Lewinornis [dostęp 2022-01-30] .
  31. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Musciterpe [dostęp 2022-01-30] .
  32. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pachycilodryas [dostęp 2023-06-09] .
  33. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Malacolestes [dostęp 2022-01-30] .
  34. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Mutevodia [dostęp 2023-06-09] .
  35. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Pachycephalidae Swainson, 1831 – fletówki - Whistlers (wersja: 2024-01-02), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2024-02-20] .

Bibliografia

  • G.M. Mathews. New Generic Names for Australian Birds. „Austral Avian Record”. 1 (5), s. 105–117, 1912. (ang.). 
  • The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
  • GBIF: 5959160
  • identyfikator iNaturalist: 7902
  • ITIS: 558010
  • NCBI: 46903