Pistia rozetkowa
Pistia stratiotes | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
Rząd | |||
Rodzina | obrazkowate | ||
Rodzaj | pistia | ||
Gatunek | pistia rozetkowa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pistia stratiotes L. Sp. pl. 2:963. 1753 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
najmniejszej troski | |||
Zasięg | |||
| |||
|
Pistia rozetkowa (Pistia stratiotes L.) – gatunek rośliny będący jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Pistia. Ma wiele synonimów: topian osokowaty, sałata wodna, sałata nilowa, piscja osokowata, pistia pływająca. Roślina pływająca pochodząca ze strefy tropikalnej i subtropikalnej, przy czym naturalny zasięg jest nieznany (pierwsza opisana roślina pochodziła z rzeki Nil w rejonie Jeziora Wiktorii). Obecnie rozpowszechniona wszędzie w ciepłych wodach, często jako uciążliwy chwast (w niektórych stanach Stanów Zjednoczonych uprawa tego gatunku jest zabroniona[4]). Gatunek ujęty jest na liście inwazyjnych gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej[5][6].
Roślina uprawiana jest jako akwariowa. W strefie klimatu tropikalnego bylina, w klimacie umiarkowanym roślina jednoroczna.
Morfologia
- Pokrój
- Wolno pływające rozety o średnicy do 25 cm ze skupionych bladozielonych liści. Rośliny rozrastają się, tworząc nowe rozety na końcach krótkich łodyg lub długich rozłogów. W uprawie, w wodach chłodniejszych, rośliny osiągają mniejsze rozmiary.
- Liście
- Szerokoklinowate, zaokrąglone lub lekko karbowane na szczycie, długości 2-14 cm. Liście zbudowane z miękiszu gąbczastego z licznymi przestworami powietrznymi, z zewnątrz matowe, jasnozielone, pokryte drobnymi, miękkimi włoskami. Włoski te tworzą struktury przypominające kosz od koszykówki wiążące pęcherzyki powietrza. Wzdłuż liści biegnie od 3 do 12 równoległych wiązek przewodzących, zagłębionych od góry, a od spodu mocno wystających.
- Kwiaty
- Drobne, wyrastają w niewielkich kwiatostanach zawierających jeden kwiat żeński i kilka męskich, otulonych białawą podsadką o długości do 3 cm. Kwiatostany ukryte są wśród liści, słabo widoczne i bardzo rzadkie.
- Owoce
- Rzadko się wykształcają, zielone jagody o długości 5 mm.
- Korzenie
- Zwisający system korzeniowy osiąga 50 cm długości i ponieważ tworzony jest przez liczne, drobne, gęsto rozgałęzione korzenie – stanowi doskonałe miejsce schronienia dla narybku.
Biologia i ekologia
- Występuje w ciepłych wodach stojących i wolno płynących. Temperatura: 22-26 °C; woda: miękka do średnio twardej, pH 6,5 – 7,5, światło: silne do bardzo silnego. Nie toleruje torfu.
- Utrzymuje się na powierzchni dzięki gęstym włoskom, które pokrywają te rośliny. Powietrze, które się między włoskami gromadzi, daje na tyle dużą wyporność roślinom, że w naturze utrzymują one ciężar ptaków wodnych.
- Roślina bardzo skutecznie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą rozłogów. Bywa, że potomstwo jednej rośliny może pokryć powierzchnię całego zbiornika wodnego.
- Przy masowym pojawie zbite maty pistii utrudniają wymianę gazową między wodą i atmosferą, redukują zawartość tlenu w wodzie, ograniczają dostęp światła do wody. W efekcie powodują spadek różnorodności gatunkowej – giną ryby i rośliny podwodne.
Zastosowanie
- Roślina ozdobna: Uprawiana w akwariach i oczkach wodnych. Roślina w warunkach środkowoeuropejskich bardzo delikatna, może sprawiać kłopoty w uprawie. Przy bujnym wzroście cenna jako osłona dla narybku i jako sposób zapobiegający masowemu rozwojowi glonów w zbiorniku hodowlanym.
- Inne zastosowania: Wykorzystywana jako karma dla gęsi i świń. Podejmowane są także próby zastosowania tych roślin do produkcji biogazu. Stosowane są jako nawóz. Młode liście są w Chinach gotowane i jadane jako warzywo[7].
Zwalczanie
W Stanach Zjednoczonych rośliny zwalczane są mechanicznie (przez zbiór i usuwanie roślin z powierzchni wody), chemicznie (za pomocą herbicydów) i biologicznie (za pomocą żerujących na pistii owadów: Neohydronomous affinis i Spodoptera pectinicornis – gatunek pochodzący z Tajlandii).
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
- ↑ Pistia stratiotes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Natural Resources Conservation Service (NRCS): Plants Profile
- ↑ L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
Bibliografia
- Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z o.o. Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9. OCLC 68634821.
- Ulrich Schliewen: Wodny świat akwarium. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-701-6. OCLC 803927771.
- Britannica: plant/water-lettuce
- БРЭ: 3141354
- SNL: muslingblom
- BioLib: 42790
- EoL: 1134478
- Flora of China: 200027300
- Flora of North America: 200027300
- GBIF: 2870583
- identyfikator iNaturalist: 78589
- IPNI: 317684-2
- ITIS: 42542
- NCBI: 4477
- Plant Finder: 276427
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-156674
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:317684-2
- Tela Botanica: 87012
- identyfikator Tropicos: 2103622
- USDA PLANTS: PIST2
- CoL: 4J9VH