Pyramiden

Pyramiden

Пирамида

Widok z fiordu
Państwo	Svalbard i Jan Mayen
Populacja (2018) • liczba ludności	20-40
Data zniszczenia	1998
Powód zniszczenia	Zakończenie wydobycia węgla
Obecnie	osada opuszczona
Położenie na mapie Svalbardu Pyramiden
Położenie na mapie Arktyki Pyramiden
78°41′N 16°24′E/78,683333 16,400000
Multimedia w Wikimedia Commons

Pyramiden (ros. Пирамида, „Piramida”) – radziecka (później rosyjska) opuszczona osada górnicza w archipelagu Svalbard, na wyspie Spitsbergen. W pobliżu w latach 1911-1998 wydobywano węgiel kamienny. W 1998 roku osada została ewakuowana i opuszczona. W 2013 roku w osadzie ponownie otwarto hotel Tulipan (dziś Hotel Pyramiden)^[1] i od tamtego czasu w Pyramiden na stałe mieszka od 20 do 40 osób celem obsługi ruchu turystycznego i utrzymania rosyjskich wpływów w tej części Spitsbergenu.^[2]

Pyramiden leży nad fiordem Billefjord, będącym odnogą Isfjorden, wcinającego się w centralną część Spitsbergenu; przez to osada leży praktycznie w centrum wyspy. Nazwa pochodzi od góry w kształcie piramidy przyległej do miejscowości. Osada leży w odległości 120 km na północny wschód od Barentsburga^[3]; stolica Svalbardu, Longyearbyen, znajduje się w odległości ok. 60 km w kierunku południowo-zachodnim od Pyramiden. Połączenie ze światem jest możliwe drogą morską (latem) lub skuterem śnieżnym (zimą)^[4].

Prawa do wydobycia węgla w tym miejscu w 1910 roku nabyli Szwedzi, którzy rok później rozpoczęli budowę pierwszej kopalni. W 1927 roku prawa do wydobycia węgla zostały sprzedane Związkowi Radzieckiemu, od 1931 roku posiada je państwowe przedsiębiorstwo Arktikugol (ros. Арктикуголь, „Arktyczny węgiel”). Mieszkańcy zajmowali się głównie pracą w kopalni węgla kamiennego; budowa radzieckiej kopalni rozpoczęła się w 1939 i została przerwana w 1941 w związku z rozpoczęciem wojny niemiecko-radzieckiej w ramach II wojny światowej. Działania wojenne ominęły Pyramiden, jednak spustoszenia dokonał pożar związany z akcją ewakuacji. W 1946 roku Rosjanie wrócili do Pyramiden, rok później powstał port i pierwsza ulica^[3].

W latach 1947–50 podczas prac rozpoznawczych w okolicy Pyramiden wydobyto 70 tysięcy ton węgla. W 1956 otwarta została druga kopalnia „Siewiernaja” o projektowanej wydajności 235 tys. ton rocznie. W 1997 podjęto decyzję o zamknięciu tej kopalni; wydobywała ona wówczas 135 tys. ton węgla na rok^[3]. Do 1998 roku była to wysunięta najdalej na północ czynna kopalnia na świecie^[3], niemniej wydobycie węgla od początku nie było opłacalne. Koniec prac nastąpił w marcu 1998, po czym w lecie osada została ewakuowana; ostatni mieszkaniec opuścił ją w październiku. Część pracowników wróciła do Rosji, część przeniosła się do Barentsburga^[4].

W czasach rozkwitu osady w latach 80. mieszkało w niej ponad 1000 mieszkańców, był tam basen pływacki, szklarnie, hodowano też zwierzęta gospodarskie^[4][3]. Poziom życia był wysoki jak na standardy radzieckie i praca w Pyramiden była traktowana jako awans i przywilej. Miejscowość miała stanowić wizytówkę Związku Radzieckiego na Zachodzie; dla stworzenia wrażenia „doskonałego radzieckiego miasta” sprowadzono z Ukrainy żyzną ziemię, umożliwiającą stworzenie w centrum osady rozległego trawnika, który nie przetrwałby na słabej arktycznej glebie. Dużą część ludności stanowili ukraińscy górnicy z Donbasu i personel z Wołynia^[5][6]. Oprócz względów finansowych i przemian związanych z rozpadem ZSRR do likwidacji Pyramiden przyczyniła się katastrofa lotnicza z 1996, w której zginęło wielu członków rodzin pracowników firmy Arktikugol^[4].

Pyramiden jest obecnie dostępne dla turystów. W celu rozwinięcia turystyki firma Arktikugol przeprowadziła naprawy systemu ogrzewania i dostarczania wody. Od 2013 roku umożliwiono zakwaterowanie w tutejszym hotelu^[1], a od 2015 obsługą ruchu turystycznego zajmuje się rosyjska firma GoArctica, należąca do Arktikugol^[2]. Dostępność osady przyczyniła się jednak do tego, że część przedmiotów pozostawionych przez mieszkańców została zniszczona lub rozkradziona. W miejscowości pojawiła się fauna spitsbergeńska, w tym gniazdujące mewy, a na ulicach można czasem spotkać niedźwiedzie polarne, niebezpieczne dla turystów. W glebie na centralnym placu wciąż żyją ukraińskie roztocze^[4].

12 października 2022 roku, w związku z agresją Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie, rada turystyczna na Svalbardzie (Svalbard Turism Council) wykluczyła Arktikugol z członkostwa w radzie i zaprzestała reklamowania wizyt w Pyramiden w swoich materiałach promocyjnych i stronach internetowych. Jako powód podano „łamanie prawa międzynarodowego i praw człowieka przez reżim Władimira Putina".^[7]

• 
  Mapa osady
• 
  Pomnik z ostatnią toną węgla wydobytą w Pyramiden
• 
  Elektrownia węglowa, 2011
• 
  Główna ulica w Pyramiden, 2005
• 
  Rynek z najdalej na północ wysuniętym pomnikiem Lenina, 2005

• Zdjęcia: The City Abandoned at the Worlds End. EnglishRussia, 2012-10-17. [dostęp 2014-11-14]. (ang.).
• Piramida – Rosyjska ruina na krańcu świata – film dokumentalny