Regiolekt

Regiolekt, interdialekt[1] – postdialektalna odmiana językowa, zajmująca pozycję pośrednią między mową miejscową (gwarą) a językiem standardowym[2]. Od standardu odróżnia się naleciałościami gwarowymi, zwykle nieuświadamianymi lub trudno usuwalnymi[3]. Regiolektem posługuje się duża grupa przedstawicieli grupy etnicznej, ponieważ jego terytorium obejmuje obszar szeregu sąsiednich dialektów, w tym nie tylko wsie, ale także miasta i osady typu miejskiego[4].

W socjolingwistyce proces niwelacji dialektów i ich wypierania przez język literacki nie zawsze uchodzi za nieunikniony i coraz częściej zamiast o wymieraniu dialektów mówi się o ich przekształcaniu w odmiany przejściowe. Takie narzecza, niestabilne w porównaniu do dialektów, określane są mianem interdialektów[5] lub regiolektów. Do rosyjskiej lingwistyki termin „regiolekt” (ros. региолект) wprowadzili W.I. Trubinskij i A.S. Gierd[6]. Pojęcie to występuje także w dialektologii romańskiej (fr. régiolecte), a w niemieckiej tradycji lingwistycznej takie formy języka nazywa się również półdialektami/gwarami połowicznymi (niem. Halbmundart)[7], regionalnymi językami potocznymi (niem. regionale Umgangssprache) lub dialektoidami[8]. W językoznawstwie polskim jako synonimiczne wobec regiolektu funkcjonują terminy: intergwara, supragwara (interdialekt, supradialekt); subdialekt, lekt łączony[2], pandialekt[9][10].

W odniesieniu do interdialektów stosuje się również termin koiné, określający pierwotnie grekę hellenistyczną, która funkcjonowała jako lingua franca w strefie śródziemnomorskiej. Pojęcie to odnosi się najczęściej do takich regiolektów, których zasięg występowania wyraźnie wykroczył poza obszar macierzysty i które zyskały status ogólnie akceptowanego środka komunikacji. Czasem określa się tym mianem interdialekt ogólnoczeski (obecná čeština)[11][12].

Termin „regiolekt” bywa także traktowany jako synonim terminu „język regionalny”[13][14]; niekiedy określa się nim również dialekty wydzielone terytorialnie (geolekty[15]), odróżniając je tym samym od odmian wydzielonych socjalnie (socjolektów)[16].

Zobacz też

Zobacz hasło regiolekt w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Wyderka 2014 ↓, s. 103.
  2. ↑ a b Wyderka 2014 ↓, s. 110.
  3. ↑ Topolińska 1990 ↓, s. 32–34.
  4. ↑ LudmiłaL. Gruzbierg LudmiłaL., Riegiolekt, „Fiłołog”, 11, Piermʹ: Piermskij gosudarstwiennyj gumanitarno-piedagogiczeskij uniwiersitiet, 2010, ISSN 2076-4154  (ros.).
  5. ↑ Šipková 2017 ↓.
  6. ↑ Tatjana W.T.W. Żeriebiło Tatjana W.T.W., Słowarʹ lingwisticzeskich tierminow, wyd. 5, Nazranʹ: «Piligrim», 2010, s. 486, ISBN 978-5-98993-133-0  (ros.).
  7. ↑ Natalja W.N.W. Choroszewa Natalja W.N.W., Riegiolekt kak promieżutocznyj idiom wo francuzskom i russkom jazykach, „Wiestnik Piermskogo uniwiersitieta. Rossijskaja i zarubieżnaja fiłołogija”, 3 (15), 2011, s. 32–36  (ros.), patrz s. 32.
  8. ↑ Löffler 1986 ↓, s. 234.
  9. ↑ ElżbietaE. Sękowska ElżbietaE., „Polszczyzna osób bilingwalnych w Zagłębiu Ruhry w sytuacji oficjalnej” – recenzja, „Poradnik Językowy”, 4/1992, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, s. 305–308, ISSN 0551-5343 , patrz s. 307.
  10. ↑ StanisławS. Dubisz StanisławS., HalinaH. Karaś HalinaH., NijolaN. Kolis NijolaN., Dialekty i gwary polskie, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 95, ISBN 978-83-214-0989-4 .
  11. ↑ Encyklopedický slovník češtiny, Praha: SPN, 2002, s. 81  (cz.).
  12. ↑ MarieM. Krčmová MarieM., Obecná čeština, [w:] PetrP. Karlík, MarekM. Nekula, JanaJ. Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017  (cz.).
  13. ↑ Wyderka 2014 ↓, s. 112.
  14. ↑ ZofiaZ. Rudnik-Karwatowa ZofiaZ., HannaH. Karpińska HannaH., Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1999, s. 83, ISBN 83-86619-48-1 .
  15. ↑ KateřinaK. Čečilová KateřinaK., Charakteristika současné aragonštiny, Praga: Uniwersytet Karola, 2007, s. 3  (cz.).
  16. ↑ Margaret E.M.E. Winters Margaret E.M.E., Language across time: Historical linguistics, [w:] RenéR. Dirven, MarjolynM. Verspoor (red.), Cognitive Exploration of Language and Linguistics, wyd. 2. popr., Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2004 (Cognitive linguistics in practice 1), s. 203–230, DOI: 10.1075/clip.1, ISBN 978-90-272-1906-0  (ang.), patrz s. 204.

Bibliografia

  • MilenaM. Šipková MilenaM., Interdialekt, [w:] PetrP. Karlík, MarekM. Nekula, JanaJ. Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017  (cz.).
  • BogusławB. Wyderka BogusławB., O rozwoju polskich dialektów, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 21 (2), 2014, s. 101–113, DOI: 10.14746/pspsj.2014.21.2.6, ISSN 2450-4939 .
  • HeinrichH. Löffler HeinrichH., Sind Soziolekte neue Dialekte? Zum Aufgabenfeld einer nachsoziolinguistischen Dialektologie, [w:] Peter vonP. Polenz, JohannesJ. Erben, JanJ. Goosens (red.), Kontroversen, alte und neue. Akten des VII. Internationalen Germanistenkongresses Göttingen 1985, Tübingen: Max Niemeyer, 1986, s. 232–239  (niem.).
  • ZuzannaZ. Topolińska ZuzannaZ., Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka”, t. 9, 1990, s. 29–35 .