Spółgłoska nosowa zębowa
Spółgłoska nosowa zębowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [n̪].
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [n̪]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- Mimo iż dochodzi do zablokowania przepływu powietrza przez tor ustny jamę ustną, podniebienie miękkie jest opuszczone i powietrze uchodzi przez nos – jest to spółgłoska nosowa
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
- język kontaktuje się z zębami, tworząc zwarcie – jest to spółgłoska zębowa.
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna
Warianty
Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [n̪ʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa wtedy o spółgłosce welaryzowanej: [n̪ˠ]
- przewężenie w gardle, mowa wtedy o spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [n̪ˤ]
- zaokrąglenie warg, mowa wtedy o labializowanej spółgłosce [n̪ʷ]
Przykłady
- w języku polskim: nos [n̪ɔs]
- w języku arabskim: قرن [qɑrn̪] „stulecie”
- w języku hiszpańskim: nada [ˈn̪að̞a] „nic”
- w języku nowogreckim: άνθρωπος [ˈan̪θro̞po̞s] „człowiek”
- w języku rosyjskim: нога [n̪a'ga] „noga”
- p
- d
- e
Płucne
wargowe | przedniojęzykowe | tylnojęzykowe | laryngalne | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
dwuwar- gowe | wargowo- zębowe | językowo- wargowe | zębo- we | przednio- językowo- dziąsłowe | zadziąs- łowe | z retroflek- sją | podnie- bienne | miękko- podnie- bienne | języcz- kowe | gardłowe / nagłośniowe | krtaniowe | |||||||||||||||
nosowe | m̥ | m | ɱ | n̼ | n̥ | n | ɳ̊ | ɳ | ɲ̊ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||||
zwarte | p | b | p̪ | b̪ | t̼ | d̼ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||||
syczące zwarto-szczelinowe | ts | dz | t̠ʃ | d̠ʒ | ʈʂ | ɖʐ | t̠ɕ | d̠ʑ | ||||||||||||||||||
niesyczące zwarto-szczelinowe | pɸ | bβ | p̪f | b̪v | t̪θ | d̪ð | tɹ̝̊ | dɹ̝ | t̠ɹ̠̊˔ | d̠ɹ̠˔ | cç | ɟʝ | kx | ɡɣ | qχ | ʡʢ | ʔh | |||||||||
syczące szczelinowe | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ɕ | ʑ | ||||||||||||||||||
niesyczące szczelinowe | ɸ | β | f | v | θ̼ | ð̼ | θ | ð | θ̠ | ð̠ | ɹ̠̊˔ | ɹ̠˔ | ɻ˔ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | h | ɦ | |||
półotwarte | ʋ̥ | ʋ | ɹ̥ | ɹ | ɻ̊ | ɻ | j̊ | j | ɰ̊ | ɰ | ʔ̞ | |||||||||||||||
uderzeniowe | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ̼ | ɾ̥ | ɾ | ɽ̊ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̆ | |||||||||||||||||
drżące | ʙ̥ | ʙ | r̥ | r | ʀ̥ | ʀ | ʜ | ʢ | ||||||||||||||||||
boczne zwarto-szczelinowe | tɬ | dɮ | ʈɭ̊˔ | cʎ̝̊ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ | ||||||||||||||||||||
boczne szczelinowe | ɬ | ɮ | ɭ̊˔ | ɭ˔ | ʎ̝̊ | ʎ̝ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | ||||||||||||||||||
boczne półotwarte | l̥ | l | ɭ̊ | ɭ | ʎ̥ | ʎ | ʟ̥ | ʟ | ʟ̠ | |||||||||||||||||
boczne uderzeniowe | ɺ | ɭ̆ | ʎ̆ | ʟ̆ |
Niepłucne
dwuwar- gowe | wargowo- zębowe | zębowe | przednio- językowo- dziąsłowe | zadziąs- łowe | z retroflek- sją | podnie- bienne | miękko- podnie- bienne | języcz- kowe | gardło- we | krtaniowe | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ejektywne | zwarte | pʼ | tʼ | ʈʼ | cʼ | kʼ | qʼ | ʡʼ | |||||||||||||||
zwarto- szczelinowe | t̪θʼ | tsʼ | t̠ʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | qχʼ | |||||||||||||||||
szczelinowe | ɸʼ | fʼ | θʼ | sʼ | ʃʼ | ʂʼ | ɕʼ | xʼ | χʼ | ||||||||||||||
boczne zwarto- szczelinowe | tɬʼ | cʎ̝̊ʼ | kʟ̝̊ʼ | ||||||||||||||||||||
boczne szczelinowe | ɬʼ | ||||||||||||||||||||||
mlaski | nieprzydechowe/ dźwięczne | ʘ | ʘ̬ | ǀ | ǀ̬ | ǃ | ǃ̬ | ǃ˞ | ǃ̬˞ | ǂ | ǂ̬ | ◌ˀ | |||||||||||
nosowe | ʘ̃ | ǀ̃ | ǃ̃ | ǃ̃˞ | ǂ̃ | ◌̃ˀ | |||||||||||||||||
boczne | ǁ | ǁ̬ | |||||||||||||||||||||
boczne nosowe | ǁ̃ | ||||||||||||||||||||||
iniektywne | ɓ̥ | ɓ | ɗ̥ | ɗ | ᶑ̥ | ᶑ | ʄ̊ | ʄ | ɠ̊ | ɠ | ʛ̥ | ʛ |
Z koartykulacją
|
|