Stopkowiec tarczowaty

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

berberysowate

Rodzaj

stopkowiec

Gatunek

stopkowiec tarczowaty

Nazwa systematyczna

Podophyllum peltatum L.
Sp. Pl. 1: 505. 1753

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Stopkowiec tarczowaty, stopowiec tarczowaty^[3], podofilum tarczowate^[3], biedrzyga tarczowata^[3], biedrzyga stopolistna^[3] (Podophyllum peltatum) – gatunek byliny z monotypowego rodzaju stopkowiec (Podophyllum L. Sp. Pl. 1: 505. 1753). Rośnie w lasach liściastych, na polach, przydrożach i brzegach rzek we wschodniej części Ameryki Północnej. Kwitnie wiosną, a owocuje na przełomie wiosny i lata. Dojrzałe owoce uważane są za jadalne, jednak pozostałe części rośliny są trujące. Z kłącza i korzeni pozyskuje się lignany np. (podofilotoksynę) i glikozydy wykazujące działanie przeciwnowotworowe^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina kłączowa o rocznych przyrostach części podziemnej wynoszących zwykle 6 do 20 cm. Corocznie nad powierzchnię wyrasta pojedynczy, nagi lub delikatnie omszony pęd wegetatywny lub kwiatowy.
Liście: Pęd wegetatywny wyrasta nad ziemię tylko w formie odziomkowego pojedynczego liścia o kolistej blaszce i centralnie osadzonym ogonku. Na pędzie kwitnącym wyrastają zwykle dwa, niemal naprzeciwległe liście osiągające od 20 do 50 cm wysokości. Blaszka liściowa ma od 18 do blisko 40 cm średnicy, a ogonek liściowy osiąga od 5 do 15 cm. Ogonek osadzony jest przy brzegu tarczowatej i dłoniasto siecznej blaszki liściowej.
Kwiat: Pojedynczy, pachnący i trzykrotny wyrasta na szczycie pędu na szypułce o długości 1,5 do 6 cm. Sześć działek kielicha ma kolor biały lub jasnozielony, kształt kolisty i długość do 18 mm. Płatki korony w liczbie 6 lub 9 są białe, rzadko nieco zaróżowione i osiągają do 35 mm długości. Pręcików jest dwa razy więcej od płatków. Słupek z owalną zalążnią i krótką szyjką słupka (do 2 mm długości) zakończoną znamieniem o średnicy do 6 mm^[4].
Owoc: Owalna, zwykle żółta, rzadziej pomarańczowa jagoda o długości od 3,5 do 5,5 cm. Zawiera 20-50 owalnych nasion o długości do 8 mm i szerokości do 6 mm^[4]. Owoce bywają nazywane dzikimi cytrynami^[5] lub świńskimi jabłkami^[6].

Kształt blaszki liściowej
Kwiaty
Owoce

Systematyka

We wschodniej Azji występuje spokrewniony gatunek, czasem włączany do rodzaju stopkowiec jako Podophyllum hexandrum Royle, według The Plant List i Flora of China wyodrębniany jednak jako Sinopodophyllum hexandrum (Royle) T.S. Ying^[7]. W niektórych ujęciach taksonomicznych do rodzaju Podophyllum włączanych jest także około 7 gatunków z rodzaju Dysosma Woodson^[8].

Pozycja systematyczna według systemu APG III (2009) i APweb (2001...)

Rodzaj należy do podrodziny Berberidoideae, rodziny berberysowatych (Berberidaceae) zaliczanej do jaskrowców (Ranunculales)^[2]. W obrębie podrodziny rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Berberideae i podplemienia Epimediinae^[8].

Zastosowanie

Roślina bywa uprawiana, ze względu na zastosowania lecznicze oraz jako ozdobna.

Roślina lecznicza: Surowcem leczniczym jest podofilina – Resina Podophylli uzyskiwana z kłącza i korzeni stopkowca. Wykorzystywana było jako silny środek przeczyszczający. Stosowana jest także jako lek cytostatyczny, ponieważ hamuje agregację tubuliny, niezbędnej do podziału komórki^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d stopowiec tarczowaty, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ ^a ^b ^c Podophyllum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ dzikie cytryny, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ świńskie jabłka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ Podophyllum hexandrum. [w:] The Plant List [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b Genus: Podophyllum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ Henryk Różański: Stopkowiec tarczowaty – Podophyllum peltatum. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).