Szczuroskoczek
| Dipodomys | |||
| J.E. Gray, 1841[1] | |||
 Szczuroskoczek olbrzymi (D. ingens) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | bobrokształtne | ||
| Rodzina | karłomyszowate | ||
| Podrodzina | szczuroskoczki | ||
| Rodzaj | szczuroskoczek | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Dipodomys phillipsii J.E. Gray, 1841 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
Szczuroskoczek[7] (Dipodomys) – rodzaj ssaków z podrodziny szczuroskoczków (Dipodomyinae) w obrębie rodziny karłomyszowatych (Heteromyidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej[8][9][10].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 74–155 mm, długość ogona 104–208 mm, długość ucha 11–19 mm, długość tylnej stopy 36–58 mm; masa ciała 32–195 g[10][11].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1841 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule poświęconym nowemu rodzajowi meksykańskich gryzoni, opublikowanym w czasopiśmie The Annals and Magazine of Natural History[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) szczuroskoczek kaktusowy (D. phillipsii).
Etymologia
- Dipodomys: gr. δίποδος dipodos ‘dwunożny’, od δι- di- ‘podwójnie’, od δις dis ‘dwa razy’, od δυο duo ‘dwa’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[12][13].
- Macrocolus: gr. μακρος makros ‘długi’; κωλον kōlon ‘kończyna’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macrocolus halticus J.A. Wagner, 1846 (= Dipodomys phillipsii J.E. Gray, 1841).
- Perodipus: gr. πηρα pēra ‘kieszeń, torba’; rodzaj Dipus Zimmermann, 1780[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Dipodomys agilis Gambel, 1848.
- Dipodops: rodzaj Dipodomys J.E. Gray, 1841; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd’[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Dipodops longipes[b] Merriam, 1890
- Mamdipodomysus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[16].
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[17][11][8]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[7] | Podgatunki[10][8][11] | Rozmieszczenie geograficzne[10][8][11] | Podstawowe wymiary[10][11][c] | Status IUCN[18] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Dipodomys deserti | Stephens, 1887 | szczuroskoczek pustynny | 4 podgatunki | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od wschodniej Kalifornii i zachodniej Nevady) na południe do północno-zachodniego Meksyku (północno-wschodnia Kalifornia Dolna i zachodnia Sonora) | DC: 13,4–15,5 cm DO: 19,5–20,1 cm MC: 83–148 g | LC |
 | Dipodomys spectabilis | Merriam, 1890 | szczuroskoczek flagoogonowy | 6 podgatunków | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Arizona na wschód do Teksasu) i Meksyk (północna Sonora i Chihuahua; rozłączna populacja na Wyżynie Meksykańskiej) | DC: 13–14,1 cm DO: 18–21 cm MC: 98–132 g | NT |
 | Dipodomys nelsoni | Merriam, 1907 | szczuroskoczek kopcowy | gatunek monotypowy | Meksyk (południowo-wschodnia Chihuahua i zachodnia Coahuila do północnego San Luis Potosí i południowego Nuevo León) | DC: 12,6–13,4 cm DO: 12,2–19,9 cm MC: 73–102 g | LC |
| Dipodomys elator | Merriam, 1894 | szczuroskoczek teksaski | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (obszary występowania drzew Prosopis glandulosa (północno-centralny Teksas i sąsiadująca południowo-centralna Oklahoma)) | DC: 9,9–14 cm DO: 16,1–20 cm MC: 65–90 g | VU | |
| Dipodomys ornatus | Merriam, 1894 | gatunek monotypowy | Meksyk (pustynia Chihuahua na Wyżynie Meksykańskiej (południowo-wschodni Durango na południe do Querétaro)) | DC: 10,1–11 cm DO: 15,1–19,2 cm MC: około 53 g | LC | ||
 | Dipodomys phillipsii | J.E. Gray, 1841 | szczuroskoczek kaktusowy | 3 podgatunki | Meksyk (Dolina Meksyku w dystrykcie federalnym Meksyk i Hidalgo, na południe do północnej Oaxacy) | DC: 8,1–11,4 cm DO: 14,9–19 cm MC: około 53 g | LC |
 | Dipodomys gravipes | Huey, 1925 | szczuroskoczek zaginiony | gatunek monotypowy | Meksyk (przybrzeżne równiny zaroślowe w północno-zachodniej Kalifornii Dolnej) | DC: 12,6–13,2 cm DO: 16,8–18 cm MC: 79–91 g | CR |
 | Dipodomys merriami | Mearns, 1890 | szczuroskoczek zmienny | 19 podgatunków | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Nevada i Kalifornia na wschód do Teksasu) i północny Meksyk (na południe do San Luis Potosí) | DC: 7,5–10 cm DO: 12–18,2 cm MC: 32–53 g | LC |
 | Dipodomys ordii | Woodhouse, 1853 | szczuroskoczek białostopy | 32 podgatunki | południowa Kanada (Alberta i Saskatchewan), zachodnie i południowe Stany Zjednoczone (od wschodu do środkowego Kansas), od południa do północnego Meksyku (Hidalgo) | DC: 7,5–15,2 cm DO: około 12,8 cm MC: około 52 g | LC |
 | Dipodomys compactus | F.W. True, 1889 | szczuroskoczek przybrzeżny | [2 podgatunki | południowe Stany Zjednoczone (południowo-wschodni Teksas oraz wyspy Mustang i Padre) i północno-wschodni Meksyk (bariera leży w północnym Tamaulipas) | DC: 9,9–12 cm DO: 10,4–13,5 cm MC: 44–60 g | LC |
 | Dipodomys californicus | Merriam, 1890 | szczuroskoczek kalifornijski | 3 podgatunki | Stany Zjednoczone (otwarte obszary w południowym Oregonie i północnej Kalifornii) | DC: 10,8–12,3 cm DO: 15,2–22 cm MC: 57–85 g | LC |
 | Dipodomys venustus | (Merriam, 1904) | szczuroskoczek wąskolicy | 3 podgatunki | Stany Zjednoczone (odrębne populacje w zachodnio-środkowej Kalifornii) | DC: 11,5–13 cm DO: 17,5–20 cm MC: 68–97 g | LC |
 | Dipodomys agilis | Gambel, 1848 | szczuroskoczek zwinny | 2 podgatunki | Stany Zjednoczone (południowo-zachodnia Kalifornia (Los Angeles Basin, Tehachapi oraz południowe góry Sierra Nevada, San Gabriel i San Bernardino)) | DC: 10,7–12,5cm DO: 17–19,5 cm MC: 63–79 g | LC |
 | Dipodomys simulans | (Merriam, 1904) | szczuroskoczek pływający | 2 podgatunki | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (przybrzeżne baseny południowo-zachodniej Kalifornii) i północno-zachodni Meksyk (Półwysep Kalifornijski) | DC: 11,1–12,1 cm DO: 16–18,1 cm MC: 55–70 g | LC |
 | Dipodomys ingens | (Merriam, 1904) | szczuroskoczek olbrzymi | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (południowo-środkowa Kalifornia (wzdłuż południowo-zachodniego skraju San Joaquin Valley)) | DC: 13,7–14,9 cm DO: 17,4–19,8 cm MC: 93–195 g | EN |
 | Dipodomys microps | (Merriam, 1904) | szczuroskoczek dłutozębny | 13 podgatunków | Stany Zjednoczone (Wielka Kotlina od południowo-wschodniego Oregonu i południowo-zachodniego Idaho do południowej Kalifornii i północnej Arizony) | DC: 11–12 cm DO: 13,5–17,5 cm MC: 40–70 g | LC |
 | Dipodomys nitratoides | Merriam, 1894 | szczuroskoczek pędzloogonowy | 3 podgatunki | Stany Zjednoczone (południowo-środkowa Kalifornia (San Joaquin Valley, Panoche Valley i Cuyama Valley oraz Carrizo Plain)) | DC: 7,4–11,2 cm DO: 13,7–14,1 cm MC: 10–53 g | VU |
 | Dipodomys stephensi | (Merriam, 1907) | szczuroskoczek odosobniony | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (południowo-zachodnia Kalifornia (San Jacinto Valley i pobliskie niziny, w pobliżu Warner Springs)) | DC: 11,5–12 cm DO: 16,4–18 cm MC: 45–73 g | VU |
 | Dipodomys heermanni | Le Conte, 1853 | szczuroskoczek płowy | 9 podgatunków | Stany Zjednoczone (zachodnio-środkowa Kalifornia (San Joaquin Valley i Zatoka San Francisco na południe do Morro Bay)) | DC: 9–11,3 cm DO: 16–20 cm MC: 70–80 g | LC |
 | Dipodomys panamintinus | (Merriam, 1894) | szczuroskoczek jałowcowy | [5 podgatunków | Stany Zjednoczone (na południe wzdłuż wschodniego wybrzeża Sierra Nevada do pustyni Mojave (wschodnio-centralna i południowa Kalifornia oraz zachodnio-centralna Nevada)) | DC: około 11,9 cm DO: około 17 cm MC: około 72 g | LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.
Opisano również gatunki wymarłe[19]:
- Dipodomys gidleyi Wood, 1935[20] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
- Dipodomys hibbardi Zakrzewski, 1981[21] (Stany Zjednoczone; pliocen)
- Dipodomys pattersoni Dalquest & Carpenter, 1986[22] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b J.E. Gray. A new Genus of Mexican Glirine Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 7 (46), s. 521, 1841. (ang.).
- ↑ Mammalia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 10. (łac.).
- ↑ J.A. Wagner. Macrocolus, eine neue Nagergattung aus der Familie der Springer. „Archiv für Naturgeschichte”. 12 (1), s. 172, 1846. (niem.).
- ↑ L. Fitzinger. Versuch einer natürlichen Anordnung der Nagethiere (Rodentia). „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 56 (1), s. 126, 1867. (niem.).
- ↑ C.H. Merriam. Results of a biological survey of the San Francisco mountain region and desert of the little Colorado in Arizona. „North American Fauna”. 3, s. 72, 1890. (ang.).
- ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 24. (hiszp.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 216–218. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 300–304. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Dipodomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ a b c d e D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 222–233. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 196–198. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 238.
- ↑ dipora, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 392.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 525.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).
- ↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Dipodomys Gray, 1841, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-29] (ang.).
- ↑ A.E. Wood. Evolution and relationships of the heteromyid rodents with new forms from the Tertiary of western North America. „Annals of the Carnegie Museum”. 24, s. 156, 1935. (ang.).
- ↑ R.J. Zakrzewski. Kangaroo rats from the Borchers local fauna, Blancan, Meade County, Kansas. „Transactions of the Kansas Academy of Science”. 84 (2), s. 84, 1981. DOI: 10.2307/3628098. (ang.).
- ↑ W.W. Dalquest & R.M. Carpenter. Dental characters of some fossil and recent kangaroo rats, with description of a new species of Pleistocene Dipodomys. „Texas Journal of Science”. 38 (3), s. 261, 1986. (ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 71-718, seria: North American Fauna. (ang.).
- D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 170–233. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- Britannica: animal/kangaroo-rat
