Tomka (roślina)

Tomka

Tomka wonna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

tomka

Nazwa systematyczna

Anthoxanthum L.
Sp. Pl. 28. 1 Mai 1753

Typ nomenklatoryczny

Anthoxanthum odoratum L.^[3]

Synonimy
Ataxia R.Br. Dimesia Raf. Disarrenum Labill. Disarrhenum P.Beauv. Flavia Heist. ex Fabr. Foenodorum E.H.L.Krause Hierochloe R.Br. Savastana Schrank Torresia Ruiz & Pav. Xanthonanthos St.-Lag.^[4]

Multimedia w Wikimedia Commons

Tomka (Anthoxanthum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny wiechlinowatych. Należy do niego ok. 50 gatunków występujących w chłodnym i umiarkowanym klimacie obu półkul oraz na terenach górskich w strefie międzyzwrotnikowej. Dawniej na podstawie kryterium różnic w budowie morfologicznej kwiatostanu niektóre rośliny klasyfikowane były do odrębnego rodzaju turówka (Hierochloë). Ze względu na ścisłe pokrewieństwo i istnienie gatunków o pośredniej budowie kwiatostanu – w niektórych ujęciach systematycznych kwestionowane jest rozdzielanie tych rodzajów i wszystkie te rośliny włączane są do rodzaju Anthoxanthum^[5]^[6]. Wszystkie gatunki rodzaju cechują się zawartością i zapachem kumaryny^[5]^[7].

Trawy cenione jako paszowe (zwłaszcza tomka wonna A. odoratum i Anthoxanthum horsfieldii). Wykorzystywane także do aromatyzowania wnętrz (np. kościołów) i odzieży. Wykorzystywane były także jako lecznicze^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj rozprzestrzeniony szeroko na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą). W strefie równikowej rośliny te związane są z obszarami górskimi^[4]. Najbardziej zróżnicowane są w Eurazji. W Europie obecnych jest 13 gatunków^[7], z czego w Polsce rosną dwa jako rodzime i jeden jako gatunek introdukowany^[8].

Gatunki flory Polski^[8]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

tomka alpejska Anthoxanthum alpinum Á. Löve & D. Löve ≡ Anthoxanthum nipponicum Honda
tomka oścista Anthoxanthum aristatum Boiss. – antropofit zadomowiony
tomka wonna Anthoxanthum odoratum L.

W ujęciu bazy taksonomicznej Plants of the World online należą tu także:^[4]

turówka leśna Hierochloë australis (Schrad.) Roem. & Schult. ≡ Anthoxanthum australe (Schrad.) Veldkamp
turówka rozłogowa Hierochloë repens (Host) P. Beauv. ≡ Anthoxanthum repens (Host) Veldkamp
turówka wonna Hierochloë odorata (L.) P. Beauv. ≡ Anthoxanthum nitens (Weber) Y.Schouten & Veldkamp

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae). W obrębie rodziny należy do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Poeae, podplemienia Phalaridinae^[9].

Wykaz gatunków^[4]^[10]:

Anthoxanthum aethiopicum I.Hedberg
Anthoxanthum amarum Brot. – tomka gorzka
Anthoxanthum arcticum Veldkamp
Anthoxanthum aristatum Boiss. – tomka oścista
Anthoxanthum australe (Schrad.) Veldkamp – turówka leśna
Anthoxanthum borii S.K.Jain & Pal
Anthoxanthum brevifolium Stapf
Anthoxanthum brunonis (Hook.f.) ined.
Anthoxanthum cupreum (Zotov) ined.
Anthoxanthum davidsei (R.W.Pohl) Veldkamp
Anthoxanthum dregeanum (Nees ex Trin.) Stapf
Anthoxanthum ecklonii (Nees ex Trin.) Stapf
Anthoxanthum equisetum (Zotov) ined.
Anthoxanthum flexuosum (Hook.f.) Veldkamp
Anthoxanthum fraseri (Hook.f.) ined.
Anthoxanthum fuscum (Zotov) ined.
Anthoxanthum glabrum (Trin.) Veldkamp
Anthoxanthum gracile Biv.
Anthoxanthum hookeri (Griseb.) Rendle
Anthoxanthum horsfieldii (Kunth ex Benn.) Reeder
Anthoxanthum japonicum (Maxim.) Hack. ex Matsum.
Anthoxanthum juncifolium (Hack.) Veldkamp
Anthoxanthum khasianum (C.B.Clarke ex Hook.f.) Ohwi
Anthoxanthum laxum (Hook.f.) Veldkamp
Anthoxanthum madagascariense Stapf
Anthoxanthum mexicanum (Rupr. ex E.Fourn.) Mez
Anthoxanthum monticola (Bigelow) Veldkamp
Anthoxanthum nipponicum Honda (syn. Anthoxanthum alpinum Á.Löve & D.Löve) – tomka alpejska
Anthoxanthum nitens (Weber) Y.Schouten & Veldkamp – turówka wonna
Anthoxanthum nivale K.Schum.
Anthoxanthum novae-zelandiae (Gand.) ined.
Anthoxanthum occidentale (Buckley) Veldkamp
Anthoxanthum odoratum L. – tomka wonna
Anthoxanthum ovatum Lag.
Anthoxanthum pallidum (Hand.-Mazz.) Tzvelev
Anthoxanthum pluriflorum (Koidz.) Veldkamp
Anthoxanthum potaninii (Tzvelev) S.M.Phillips & Z.L.Wu
Anthoxanthum pusillum (Hack.) Veldkamp
Anthoxanthum quebrada (Connor & Renvoize) N.I.Villalobos & Finot
Anthoxanthum racemosum (Trin.) ined.
Anthoxanthum rariflorum (Hook.f.) Veldkamp
Anthoxanthum recurvatum (Hack.) ined.
Anthoxanthum redolens (Vahl) P.Royen
Anthoxanthum repens (Host) Veldkamp – turówka rozłogowa
Anthoxanthum sikkimense (Maxim.) Ohwi
Anthoxanthum spicatum (Parodi) Veldkamp
Anthoxanthum submuticum (F.Muell.) Veldkamp
Anthoxanthum tibeticum (Bor) Veldkamp
Anthoxanthum tongo (Trin.) Stapf
Anthoxanthum utriculatum (Ruiz & Pav.) Y.Schouten & Veldkamp
Anthoxanthum wendelboi (G.Weim.) Veldkamp
Anthoxanthum × zinserlingii (Tzvelev) ined.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-02] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Anthoxanthum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-13].
↑ ^a ^b Zhen-lan Wu, Sylvia M. Phillips: Anthoxanthum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
↑ Species Records of Hierochloe. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 56, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 26. ISBN 978-83-925110-5-2.