Tzat I

Tzat I (Gruz. წათე), Tzathius lub Tzathios (gr. Τζάθιος) – według źródeł bizantyjskich król Lazyki (zachodnia Gruzja) w okresie od 521/522 r. Data końca jego rządów jest nieznana. Odrzucił zwierzchnictwo Persji Sasanidzkiej i zwrócił się o pomoc do cesarza bizantyjskiego Justyna I (r. 518–527). Był pierwszym chrześcijańskim królem Lazyki^[1] .

Tzat był synem Damnazesa, o którym prawie nic nie wiadomo^[2] . Po śmierci ojca, w 521 lub 522 r., odmówił uznania tradycyjnej zwierzchności sprawowanej przez perskiego władcę nad Lazyką, odrzucił zaratusztrianizm i zwrócił się do Cesarstwa Bizantyjskiego. Pojechał do Konstantynopola, gdzie został przyjęty przez cesarza Justyna I, ochrzczony jako chrześcijanin i poślubiony z Walerianą - kobietą ze szlacheckiego rodu. Po otrzymaniu insygniów i szat królewskich, które oznaczały zarówno jego status królewski, jak i poddanie się cesarzowi bizantyjskiemu, wrócił do Lazyki^{[2] [3] [1]} .

Tzat jest wspomniany po raz ostatni wraz z wybuchem wojny iberyjskiej w 527 r. - wtedy Lazyka została zaatakowana przez Persów, którzy z łatwością opanowali zbuntowanych Iberyjczyków. Zwrócił się o pomoc do cesarza Justyniana I (r. 527–565), który właśnie zastąpił swojego wuja Justyna I. Justynian odpowiedział wysyłając armię, co pozwoliło Lazyce skutecznie przeciwstawić się Persom^[4][5].

Profesor Cyril Toumanoff przypuszcza, że panowanie Tzata trwało do około 540 r., kiedy to zastąpił go jego przypuszczalny syn Gubazes II. Opsytes, wuj Gubazesa, jest wspomniany przez VI-wiecznego bizantyjskiego historyka Prokopiusza z jednej strony jako „król Lazów”, a z drugiej - jako książę wschodniej Abasgii. Jeśli Opsytes rzeczywiście był królem, okres jego panowania może przypadać między rządami Tzata i Gubazesa. Toumanoff zakłada jednak, że Opsytes był członkiem lazyckiej rodziny królewskiej i księciem Abasgii, ale nigdy nie został królem Lazyki, co czyni Gubazesa bezpośrednim następcą Tzata I^[6].

• Geoffrey Greatrex, Samuel N. C. Lieu: The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). London, United Kingdom: Routledge, 2002. ISBN 0-415-14687-9. (ang.).
• The Prosopography of the Later Roman Empire, Volume II: A.D. 395–527. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press, 1980. ISBN 978-0-521-20159-9. (ang.).
• Tsathes I. W: Manana Odisheli: The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford University Press, 2018. ISBN 978-0-19-174445-7. (ang.).
• How Many Kings Named Opsites?. W: Cyril Toumanoff: A Tribute to John Insley Coddington on the Occasion of the Fortieth Anniversary of the American Society of Genealogists. Association for the Promotion of Scholarship in Genealogy, 1980. (ang.).