Włodzimierz Trzebiatowski
 | |||
| Państwo działania |
| ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 25 lutego 1906 | ||
| Data i miejsce śmierci | 13 listopada 1982[1] | ||
| profesor nauk chemicznych | |||
| Alma Mater | Politechnika Lwowska | ||
| Doktorat | 1930 | ||
| Habilitacja | 1935 | ||
| Profesura | 1938 | ||
| Polska Akademia Nauk | |||
| Status | członek rzeczywisty | ||
| Doktor honoris causa Politechnika Wrocławska – 1976 Uniwersytet Śląski w Katowicach – 1 października 1977 Uniwersytet Warszawski – 19 grudnia 1977 | |||
| Uczelnia | Politechnika Lwowska | ||
| Odznaczenia | |||
        | |||
| |||
Włodzimierz Trzebiatowski (ur. 25 lutego 1906 w Grodzisku Wielkopolskim, zm. 13 listopada 1982[1] we Wrocławiu)[2] – polski chemik, profesor uniwersytetów we Lwowie i Wrocławiu, autor szeregu prac monograficznych oraz podręczników, w tym obszernego, wielokrotnie wznawianego i uzupełnianego podręcznika akademickiego do chemii nieorganicznej, zwanego potocznie Chemią Trzebiatowskiego. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Kazimierza, lekarza okulisty, i Wandy z Grossmanów. W 1924 ukończył Gimnazjum Humanistyczne im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu i rozpoczął studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. Po studiach, które ukończył w 1929, został asystentem profesora Wiktora Jakóba, kierownika Katedry Chemii Nieorganicznej. W 1930 na Politechnice Lwowskiej uzyskał stopień doktora nauk technicznych na podstawie pracy Potencjometryczne oznaczenie i rozdzielenie chromu, wanadu i molibdenu z zastosowaniem do analizy stali, w 1935 habilitował się w zakresie chemii fizycznej (metalurgia proszkowa) na podstawie pracy O otrzymywaniu i własnościach drobnokrystalicznych faz metalicznych.
W latach 1935–1938 przebywał na stypendiach w Charlottenburgu, Zurychu, Fryburgu, Sztokholmie. W sierpniu 1938 został mianowany profesorem nadzwyczajnym chemii nieorganicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[3]. Na tej uczelni był kierownikiem Katedry Chemii Nieorganicznej.
W czasie wojny był nauczycielem chemii w średniej chemicznej szkole zawodowej i brał czynny udział w tajnym nauczaniu na poziomie uniwersyteckim. W 1944 wrócił na krótko do poprzedniej funkcji na Uniwersytecie Jana Kazimierza.
We wrześniu 1945 wyjechał ze Lwowa do Wrocławia. W latach 1945–1952 był kierownikiem Katedry Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, a także od 1950 do 1952 roku dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii.
W 1948 zorganizował pierwszy powojenny Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Chemicznego we Wrocławiu. W 1952 został wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk, w 1956 – członka rzeczywistego, w 1963 na członka Prezydium PAN, od 1968 do 1971 był wiceprezesem, a w latach 1972–1977 prezesem Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem PZPR[4], w latach 1971-1981 członkiem KC PZPR[5]. Od 1972 roku był członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu[6].
W latach 1963–1968 był dyrektorem Instytutu Chemii Nieorganicznej i Metalurgii Pierwiastków Rzadkich Politechniki Wrocławskiej.
Wspólnie z profesorem Romanem S. Ingardenem zorganizował we Wrocławiu w latach 1966–1967 Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN a dwa lata później Międzynarodowe Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur PAN i był dyrektorem tej placówki aż do śmierci.
W 1976 uzyskał tytuł doktora honoris causa Politechniki Wrocławskiej[7]. W 1978 uzyskał w dowód uznania wrocławskiego środowiska naukowego nagrodę Kolegium Rektorów za rozwój i integrację tego środowiska. Rok później, w 1979 w uznaniu zasług wręczono mu na 26 zjeździe Polskiego Towarzystwa Fizycznego Medal im. Mariana Smoluchowskiego.
W roku 1953 (tom 1) i 1954 (tom 2) wydany został jego podręcznik Chemia nieorganiczna (Warszawa, PWN), następnie wielokrotnie wznawiany w uzupełnianych i poprawianych wersjach; od wydania 7 (1977) ukazywał się jako Chemia nieorganiczna. Podręcznik chemii ogólnej i nieorganicznej dla wydziałów chemicznych politechnik i uniwersytetów. Ostatnie, 9. wydanie, opublikowane zostało w 1979[8]. W latach 70. był członkiem Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR „Nowe Drogi”[9].
13 listopada 1982 w trakcie jazdy samochodem dostał zawału i zginął w wypadku samochodowym. Pochowany 20 listopada 1982 na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu (pole 24, rząd 1 od Alei Głównej, grób 231)[10]. W jego pogrzebie uczestniczyli przedstawiciele środowisk naukowych z całego kraju, reprezentanci władz, m.in. wicepremier Mieczysław Rakowski, minister szkolnictwa wyższego, nauki i techniki prof. Benon Miśkiewicz i pełnomocnik Komitetu Obrony Kraju na województwo wrocławskie gen. Kazimierz Stec. Przybyły również delegacje naukowców z NRD, ZSRR, Bułgarii i Czechosłowacji. W imieniu Prezydium PAN przemówił prof. Aleksander Gieysztor, w imieniu władz partyjnych członek Biura Politycznego KC PZPR prof. Tadeusz Porębski, a w imieniu naukowców z ZSRR prof. Nikołaj Aleksiejewski, członek korespondent Akademii Nauk ZSRR[11]. Obok, 9 lat później, spoczęła żona profesora Trzebiatowskiego, prof. Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska.
Ordery i odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej (21 lipca 1974)[12]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie, w tym w 1964[13])
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)[14]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (30 września 1952)[15]
- Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1950)[16]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (dwukrotnie: 14 stycznia 1955[17], 5 maja 1955[18])
- Medal im. Mariana Smoluchowskiego (1979)
- Order Przyjaźni Narodów (ZSRR)
Nagrody
- Nagroda Państwowa II stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie magnetochemii (1955)[19]
- Specjalna Nagroda Państwowa z okazji 35-lecia Polski Ludowej (1979)[20][21]
Przypisy
- ↑ a b Lokalizacja miejsca pochówku w BillionGraves. [dostęp 2021-02-24].
- ↑ Trzebiatowski Włodzimierz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-05-04] .
- ↑
Nominacja na Uniwersytecie J. K.. „Gazeta Lwowska”. 195, s. 2, 30 sierpnia 1938. - ↑ Patryk Pleskot, Trudna sztuka kierowania nauką. Wydział Nauki i Oświaty KC PZPR a Polska Akademia Nauk (1949–1989), w: Partia komunistyczna w Polsce: struktury‑ludzie‑ dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 185.
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu [online], 25 października 2022 .
- ↑ Zmiany w składzie Plenum, „Trybuna Robotnicza”, 25 (8701), 31 stycznia 1972, s. 1 [dostęp 2022-11-13] .
- ↑ Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ wyszukiwanie „Trzebiatowski, Włodzimierz (1906–1982)”. [w:] katalog NUKAT [on-line]. [dostęp 2015-08-09].
- ↑ „Nowe Drogi” nr 3/1978, s. 2.
- ↑ ZCK we Wrocławiu - wyszukiwarka grobów [dostęp 2024-06-19].
- ↑ Pogrzeb prof. Wl. Trzebiatowskiego, „Trybuna Robotnicza”, 230 (12 824), 22 listopada 1982, s. 2 [dostęp 2022-11-13] .
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze, „Dziennik Polski”, 1974, nr 172, s. 3.
- ↑ Lista odznaczonych [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 20 lipca 1964, s. 2.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 86, poz. 1353 „za zasługi położone w pracy naukowej i dydaktyczno-wychowawczej”.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 85, poz. 1021 „za zasługi w pracy zawodowej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 106, poz. 1419 - Uchwała Rady Państwa z dnia 5 maja 1955 r. nr 0/735 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-19].
- ↑ Społeczeństwo polskie godnie czci jubileusz 35-lecia Ludowj Ojczyzny. Wręczenie specjalnych nagród państwowych – wyraz uznania dla wybitnych uczonych. „Dziennik Polski”. XXXV (161 (10925)), s. 1–2, 1979-07-19.
- ↑ Jerzy Paprocki, Włodzimierz Trzebiatowski (1906–1982) [w:] Kalendarium Chemików – Polskich i Europejskich.
- p
- d
- e
Prezesi Polskiej Akademii Nauk
|
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego
Kontrola autorytatywna (osoba):
- PWN: 3989604
Identyfikatory zewnętrzne:
- PAN: TRZEBIATOWSKI, Włodzimierz
