Generalni providur Dalmacije i Albanije

Generalni providur Dalmacije i Albanije Provedadore generale di Dalmazia e Albania
Panorama Zadra sjedište Generalnog providura Dalmacije i Albanije Panorama Zadra sjedište Generalnog providura Dalmacije i Albanije

Generalni providur Dalmacije i Albanije (od venecijanskog: Provedadore generale di Dalmazia e Albania) je bila titula visokog funkcionera Mletačke Republike sa sjedištem u Zadru, koji je bio nešto poput namjesnika zadužen za te krajeve od 1597. sve do pada Mletačke Republike 1797. godine.^[1]

Historija

Glavni članak: providur

Nakon pada dalmatinske i crnogorske obale pod Veneciju, čitava regija je organizirana po pukovnijama, bez nekog centralnog ureda, koji navjerojatnije nije oformljen prije 1430. Venecijanci su u prve dvije dekade (razdoblje od 1409. / 20) ostavili upravu nad dotadašnjim obalnim komunama onakvu kakvu su zatekli, osim što su sebi dali privilegiju da potvrđuju izbor kneza.^[1] Venecija vjerojatno nije bila u stanju da odmah organizira svoju vlast i sudstvo, po uzoru na sebe, osim privremeno i zbog iznimnih razloga. Nakon tog datuma, Venecijanci su počeli u te krajeve češće slati svoje visoke činovnike, da upravljaju tim krajevima ali bez nekog centra u nekom od gradova. To su bili privremeni gradonačelnici ili kapetani, izvanredni ili opći providuri, ukratko privremeni upravitelji tj. namjesnici.^[2] Krajem 16. vijeka slanje tih venecijanskih povjerenika postalo je toliko učestalo, da je to konačno stabilizirano - 1597. osnivanjem funkcije Generalnog providura Dalmacije i Albanije. Njegovo sjedište bilo je u Zadru u dvorcu grofova Lantana na otoku Svete Eufemije. On je postao vrhovni autoritet mletačke Dalmacije i Albanije, sa širokim političkim, ekonomskim, vojnim, pa čak i sudskim ovlastima (potonje su mu dodijeljene 1610. i bile su drugostupanjske).^[2] Providura je imenovalo mletačko Veliko vijeće među članovima venecijanske aristokracije najprije na razdoblje od dvije godine, a od 18. vijeka na tri godine.^[1]

I oni su poput duždeva nosili crvene toge - kao znak svog visokog položaja, imali vlastitu stražu, brojne sekretare i pisare, vlastiti zatvor i primali stranke u prijestolnoj dvorani. ^[2]

Lista

Lista generalnih providura Dalmacije i Albanije:^[3]

Giustin Antonio Belegno (1617. - 1622.)
Francesco Molin (1623. - 1625.)
Fernando Venier (1625. - 1626.)
Antonio Pisani (1626. - 1628.)
Alvise Zorzi (1628. - 1630.)
Antonio Civran (1630. - 1632.)
Francesco Zen (1633. - 1635.)
Alvise Mocenigo (1636. - 1638.)
Alvise Priuli (1639. - 1641.)
Giambattista Grimani (1641. - 1643.)
Andrea Vendramin (1643. do novembra 1645.)
Leonardo Foscolo (od decembra 1645. do 1650.)
Girolamo Foscarini (1650. - 1652.)
Lorenzo Dolfin (1652. - 1654.)
Giovan Antonio Zen (1655. - 1656.)
Antonio Bernardo (1656. - 1660.)
Andrea Corner (1660. - 1662.)
Girolamo Contarini (1662. - 1664.)
Catarino Corner (1665. - 1667.)
Antonio Priuli (1667. - 1669.)
Antonio Barbaro (1669. - 1671.)
Zorzi Morosini (1671. - 1673.)
Pietro Civran (1673. - 1675.)
Marino Zorzi (1675.)
Girolamo Grimani (1675. - 1677.)
Pietro Valier (1678. - 1680.)
Girolamo Cornaro (1680. - 1682.)
Lorenzo Dona (1682. do maja 1684.)
Domenico Mocenigo (od maja 1684. do oktobra 1684.)
Pietro Valier (od oktobra 1684. do maja 1686.)
Girolamo Cornaro (od maja 1686. do maja 1689.)
Alessandro Molin (1689. do februara 1692.)
Daniel Dolfin (1692. do decembra 1696.)
Alvise Mocenigo (od decembra 1696. - 1702.)
Marin Zane (1702. - 1705.)
Giustin da Riva (1705. - 1708.)
Vincenzo Vendramin (1708. - 1711.)
Carlo Pisani (1711. - 1714.)
Angelo Emo (od jula 1714. do aprila 1717.)
Alvise Sebastiano Mocenigo (od aprila 1717. - 1720.)
Marcantonio Diedo (1721. - 1723.)
Nicolo Erizzo (1723. - 1726.)
Pietro Vendramin (1726. - 1729.)
Sebastiano Vendramin (1729. - 1732.)
Zorzi Grimani (od oktobra 1732. - 1735.)
Daniel Dolfin (od oktobra 1735. - 1738.)
Marin Antonio Cavalli (1738. - 1741.)
Girolamo Querini (1741. - 1744.)
Giacomo Boldu (1744. - 1747.)
Girolamo Maria Balbi (1751. - 1753.)
Francesco Grimani (1754. - 1756.)
Alvise Contarini (1757. - 1759.)
Francesco Diedo q. Girolamo (1760. - 1762.)
Pietro Michiel (od 27. septembra 1762.)
Antonio Renier (od 25. septembra 1765.)
Domenico Condulmer (od 25. oktobra 1768.)
Giacomo da Riva (od 20. septembra 1771.)
Giacomo Grandenigo (od 16. septembra 1774.)
Alvise Foscari (od 26. septembra 1777.)
Paolo Boldu (od 10. septembra 1780.)
Francesco Falier (od 20. septembra 1783.)
Angelo Memo (od 7. septembra 1786.)
Angelo Diedo (od 5. septembra 1789.)
Alvise Marin (od 14. juna 1792.)
Andrea Querini (od 2. septembra 1795.)

Izvori

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „Generalni providuri za Dalmaciju i Albaniju (Zadar)” (hrvatski). Arhinet. Pristupljeno 03. 12. 2013.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 „Inquadramento storico geografico amministrativo” (talijanski). Fida-Sida. Arhivirano iz originala na datum 2014-12-10. Pristupljeno 03. 12. 2013.
↑ „1597-1797 - Provveditori generali in Dalmazia e Albania” (talijanski). Fida-Sida. Pristupljeno 03. 12. 2013. ^{[mrtav link]}