Nefes (edebiyat)
Nefes, Türk Edebiyatı'nda, Âşık Halk Edebiyatı nazım şekillerinden Alevi-Bektaşi aşıklarınca yazılanlarına denir. Konusu genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücud, Alevi-Bektaşi ilkeleri, Yol ilkeleri üzerine kuruludur. Dili sade bir Türkçe olan nefesler biçim olarak koşmaya benzer. Dörtlükler halinde hece ölçüsünün 7, 8, 11'li kalıpları ile ya da az da olsa aruz ölçüsü ile de yazılanlara rastlanılmaktadır. Dörtlük sayısı 3-7 arasında değişir. Fazla da olabilir.[1]
Nefes türüne örnekler
Alevîlik
Allah • Muhammed • Hak-Muhammed-Ali • Muhammed-Ali • Kur'an • İslâm Peygamberleri • Nefesler • Dört Kapı Kırk Makam • Şeriat • Tarikat • Hakikat • Marifet • Tâkıyye • Tevella • Teberru • Nûr • Vahdet-i Vücud • Keşf • Nefis • İhsan
Önderler
Hatice • Fatıma Zehra • Ali • Hasan bin Ali • Hüseyin bin Ali • Ehli Beyt • 14 Masum-u Pak • Yediler • 17 Kemerbest • Kırklar
Etkin kişiler
Hızır • Veysel Karani • Salmân-ı Fârisî • Câbir bin Hayyan • Z'ûl-Nûn el-Mısrî • Ebâ Yezîd-i Bistâmî • El-Hallac • Ebu'l Vefâ • Ebû’l Hasan Kharakânî • Yusuf Hemedani • Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev • Ahmed Yesevî • Ahmed Er Rufai • Abdülkâdir Geylânî • Kutb'ûd-Dîn Haydar • Muhyiddin İbn Arabi • Ahi Evran • Hacı Bektaş-ı Veli • Mevlâna Celâleddîn • Hacı Bayram-ı Veli • Sadreddin Konevî • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani • Baba İlyas • Sarı Saltık Baba • Barak Baba • Taptuk Emre • Yunus Emre • Âşık Paşa • Safiyüddin İshak • Karaca Ahmet • Sadreddin Musa • Abdal Musa • Nesîmî • Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî) • Şeyh Cüneyt • Şeyh Haydar • Sultan Ali • Hatai • Kaygusuz Abdal • Balım Sultan • Gül Baba • Pir Sultan Abdal • Fuzûlî • Kul Himmet • Virani • Yedi Ulu Ozan • Nurbakşî • Galibî
Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî • Babek Ayaklanması • Babek Hürremi • Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar • Baba İshak ayaklanması • Baba İshak • Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa • Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü • Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu • Çaldıran Muharebesi • Yavuz Sultan Selim • Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı • Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi • Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa • Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar • Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud • 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları • Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza • Dersim katliamı • Maraş katliamı • Çorum katliamı • Sivas katliamı
Mevlut Kandili • Regaip Kandili • Miraç Kandili • Berat Kandili • Kadir Gecesi • Ramazan Bayramı • Kurban Bayramı • Aşure Günü • Nevruz • Hıdırellez • Hızır Orucu • Muharrem orucu • 26-28 Ramazan / Kadir orucu • Masum-u Pak Orucu • Gadir Hum Bayramı • Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri
• A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler
• 1) Alavîler
• Horasan Melametîliği
• Kalenderîlik
• Haydarîlik
• Nakşibendiye
• Mevlevîlik
• Yesevilik
• Bektâşîlik
• Ahilik
• 2) Kadiriye
• Nimetullahîlik
• Nurbakşîlik
• Rufailik
• Galibilik
• 3) Zahidiyye
• Halvetiyye
• Bayramiyye
• Halvetiye
• Safeviyye
• Kızılbaşlar
• Çepniler
• Tahtacılar
• B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler)
• 1) Celâlîyye
• 2) Vefâîyye
• Babailer
• Baba İlyasçılar
• Baba İshakçılar
• Barak Babacılar
• Hurûfîyye (Dîn)
• Dedebabalık
• Ali’îyye
• Harabat’îyye
• Nûktâvîlik
• C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din)
• 1) Haydariyye
• 2) Şemsiyye / Şimaliyye
• 3) Kameriyye / Kilaziyye
• 4) Gaybiyye
• D) Yezdânizm (Kürt Alevîliği)
• 1) Yâresân (Yarsanizm)
• 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn)
Diğer etkileşim grupları
Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik • Kadirilik • Rufailik • Haydarîlik Mevlevîlik •Halvetiyye • Ekberilik • Bayramiye • Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik • Halvetiye • Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik • Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik • Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye • Hurûf’îyye • Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î • Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik • Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik • Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği • Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala • Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi • Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm • Şamanizm • Şaman • Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler
- g
- t
- d
Pir Sultan Abdal'dan
DEMEDİM Mİ?
Güzel âşık cevrimizi,
Çekemezsin demedim mi?
Bu bir rıza lokmasıdır,
Yiyemezsin demedim mi?
Yemeyenler kalır naçar,
Gözlerinden kanlar saçar.
Bu bir demdir, gelir geçer,
Duyamazsın demedim mi?
Bak şu aşıkın haline,
Ne gelse söyler diline.
Can ü başı Hakk yoluna,
Koyamazsın demedim mi?
Aşıklar harabat olur,
Hakk yanında hürmet bulur.
Muhabbet baldan tatlı olur,
Doyamazsın demedim mi?
Girelim Ali serine,
Çıkalım meydan yerine.
Küfrümüz iman yerine,
Sayamazsın demedim mi?
Dervişlik ulu dernektir,
Görene büyük örnektir.
Yensiz yakasız gömlektir,
Giyemezsin demedim mi?
Pir Sultan, Ali şahımız,
Hakk'a ulaşır ahımız.
On iki imam katarımız,
Uyamazsın demedim mi?
(Pir Sultan Abdal)
Balım Sultan'dan
URUM ABDALLARIYIZ
Biz Urum Abdallarıyız
Maksadımız yârdır bizim
Geçtik ziynet kabâsından
Gencinemiz erdir bizim
Dâim kılarız biz zârı
Harceyleriz elden var,
Dost yoluna verdik seri
Mürkirimiz hârdır bizim
Aşk bülbülüyüz öteriz
Râh-i Hakka yüz tutarız
Mânâ gevherin satarız
Mürşidimiz vardır bizim
İstivâyı gözler gözüm
Seb’almesanidir yüzüm
Ene’l Hakk’ı söyler sözüm
Mi’râcımız dârdır bizim
Haber aldık mahkemâttan
Geçmeyiz zâttan sıfattan
Balım nihan söyler Haktan
İrşâdımız sırdır bizim
(Balım Sultan)
Kaynakça
- ^ Divan edebiyatı genel özellikleri 23 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 5 Haziran 2016
Dış bağlantılar
- https://web.archive.org/web/20180415154228/http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/download/1181/1170
- https://web.archive.org/web/20141203015202/http://hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/viewFile/209/202
- http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/necdet_yasar_bayatli_bektasi_ritueller.pdf 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Edebiyat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
