Saho dili
Saho | |
---|---|
Saaho | |
Ana dili olanlar |
|
Bölge | Eritre'de Güney, Kuzey ve Güney Kızıldeniz, Etiyopya'da Tigray |
Etnisite | Saholar |
Konuşan sayısı | 178,800 (2007-2022) |
Dil ailesi | Afro-Asyatik
|
Yazı sistemi | Ge'ez alfabesi (Etiyopya'da kullanılır.) Latin alfabesi (Eritre'de kullanılır.) |
Tanınmış azınlık dili | Eritre |
Dil kodları | |
ISO 639-3 | ssy |
Glottolog | saho1246 [1] |
Saho dili (Tigrinya: ሳሆኛ/ቋንቋ ሳሆ) Eritre, Sudan ve Etiyopya'da konuşulan bir Afro-Asya dilidir. Ailenin Cushitic [en] koluna aittir.[2]
Genel bakış
Saho dili, Saho halkı tarafından yerel olarak konuşulmaktadır. Geleneksel olarak, doğuda Erafayle körfezi, güneyde Laacasi Gade vadileri ve batıda Eritre yaylaları [en] (Güney'in doğu kanadındaki Shimejana bölgesi) veya daha önce Akele Guzai [en] eyaleti olarak bilinen Debub bölgesi ile sınırlanan Eritre bölgesinde yaşarlar.
Bu konuşma alanı, batıda Tigre [en] konuşmacıları ve doğuda Afar konuşmacıları ile diğer Afro-Asya konuşan topluluklarla sınırlanmıştır. Etiyopya'da Saho öncelikle Tigray Bölgesi'nde konuşulur. Dili diğer alanlarla birlikte ~250.000 kişi kullanmaktadır. Dört ana lehçesi vardır: Kuzey lehçesi, çoğunlukla Casawurta, Tharuuca, Casabat Care, vb. tarafından konuşulur; Merkezî lehçe esas olarak Minifere'li Faqhat Xarak tarafından konuşulur; Güney lehçesi esas olarak Minifire, Xazo, Dabrti-meela, Irob, Sancafe tarafından konuşulur.[kaynak belirtilmeli]
Saho ayrıca tarihlerini belgelemek ve bilgi vermek için Arapça (latin harfleriyle) kökenli kelimeler de kullanmaktadır.
Eski İtalyan Eritre'deki Saho dili, İtalyanca ödünç kelimelerin güçlü etkisi altında kalmıştır.[3]
Ayrıca son zamanlarda dil, siber uzayda bir iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Ve tamamen saho dili ile tasarlanmış bir web sitesi bulunuyordu.[4]
Saho, Afar halkı tarafından ana dil olarak konuşulan Cushitic Afar diliyle o kadar yakından ilişkilidir ki, bazı dilbilimciler iki dili tek bir "Saho-Afar dilinin" lehçeleri olarak görmektedirler. Ne olursa olsun, en azından temel sözlüklerinde ikisinin temiz bir şekilde ayrılabileceği gösterilmiştir.[5]
Fonoloji
Ünsüzler
Dudaksıl ünsüz | Dişsil ünsüz/ | Üstdamaksıl ünsüz | Dorsal [en] | Pharyngeal [en]/ Epiglottal | Gırtlaksıl ünsüz | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Plosive [en] | sessiz | t̪ | k | ʡ | ʔ | ||
sesli | b | d̪ | ɖ | g | |||
patlamalı | t̪ʼ | kʼ | |||||
Sürtünmeli Ünsüz | sessiz | f | s | ħ | h | ||
sesli | z | (ʕ) | |||||
patlamalı | (sʼ) | ||||||
Genizsil [en] | m | n | |||||
Çarpmalı [en] | ɾ | ||||||
Sürtünmesiz [en] | w | l | j |
- /t̪ʼ, sʼ, z, kʼ, ʔ/ sesleri ödünç sözcüklerden duyulur.
- /b/, sesler arası konumlarda veya sürtünmeli bir ünsüzden önce geldiğinde [β] olarak duyulabilir.
- /t̪, d̪/, /a/'dan önce veya sonra laminal [t̻, d̻] olarak duyulabilir.
- /ɾ/ serbest varyasyonda bir tril [r] olarak duyulabilir.
- /ɖ/ sesler arası pozisyonlarda bir flep [ɽ] olarak duyulabilir.
- /l/, /i, u/ ünlülerinden önce apikal [l̺] veya alveolar [l] olarak ve /a, e, o/ ünlülerinden önce laminal [l̻] olarak duyulabilir.
- /n/ /b, f, ɖ, k, ɡ/ seslerinden önce [m, ɱ, ɳ, ŋ] olarak duyulabilir.
- /ʡ/ ayrıca serbest varyasyonda veya sesler arası pozisyonda bir frikatif [ʕ] olarak da duyulabilir.
- /b, t̪, d̪, ɖ/ durakları, sözcük son konumundayken serbest bırakılmamış [b̚, t̪̚, d̪̚, ɖ̚] olarak duyulur.[6]
Ünlüler
Ön Ünlü [en] | Ortadaki ünlü [en] | Arka ünlü | |
---|---|---|---|
Kapalı ünlü [en] | i iː | u uː | |
Ortadaki ünlü [en] | ɛ ɛː | ɔ ɔː | |
Açık ünlü [en] | a aː |
- /ɛ/, [ɛ] veya [e] olarak duyulabilir ve gerilmemiş konumlarda [ə] olarak ortaya çıkabilir.
- /ɔ/, lehçeler arasında konuşanlar arasında [ɔ] veya [o] olarak telaffuz edilebilir.[6]
Yazı sistemleri
Saho'nun üç farklı yazı sistemi vardır: Latin alfabesinde bir versiyon, Eritre'de resmi; Etiyopya'da resmi olan Ge'ez alfebesinde bir versiyon; ve Ajami alfabesi [en] de resmi olarak kullanılmayan bir alfabedir.[5]
Kaynakça
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Saho". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "Ethnologue'da Saho" (İngilizce). Ethnologue. 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ Giorgio Banti, Moreno Vergari (2008). "Italianismi lessicali in saho". PDF (İtalyanca). 8 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2024.
- ^ "Makaado.net - Çevrimiçi Saho Topluluğu" (Sahoca ve Tayca). makaado.net. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
- ^ a b Alessio Agostini, Maria Giulia Amadasi Guzzo (2017). Afroasiatica Romana: "Proceedings of the 15th Meeting of Afroasiatic Linguistics", 17-19 September 2014, Rome (İngilizce). Sapienza Università di Roma. ss. 65-81. ISBN 978-88-98154-12-8. 8 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2024.
- ^ a b Tajebe, Esayas (2015). Descriptive Grammar of Saaho. Addis Ababa University.
Diğer bağlantılar
- Dünya Dil Yapıları Atlası [en] Saho hakkında bilgi
- Saho -LLACAN (Haritalı)
Eritre ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Afro-Asyatik diller ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Etiyopya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |