Temistoklis ya da Themistocles (Yunanca: Θεμιστοκλῆς - y. MÖ 524- y. 459)[1][2] Pers Savaşları boyunca Atina meclisinde görev almış olan Atinalı politikacı ve general. Atinalıları Perslerin saldırılarına karşı donanmayı geliştirmeleri için ikna etmesi ve Salamis Deniz Muharebesi ile tanınır. Onun döneminde Atina'nın donanmasındaki gemilerin sayısı 70'ten 200'e çıkmıştır. Ayrıca Maraton Muharebesi gibi savaşlarda komutanlık ederek Pers-Yunan savaşlarının kaderini değiştirmiştir. Atina demokrasisinin ilk yıllarında öne çıkan, aristokrat olmayan politikacı tipi olarak ilklerden birisiydi. Alt sınıfa mensup Atinalıların desteğini almakta olan bir popülistti ve bu durum Atina soyluları ile ters düşüyordu. MÖ 493'te arkhon (yönetici) olarak seçilmesinin ardından, Atina'nın deniz gücünü artırması için polis'i ikna etti. MÖ 490'da Yunanistan'a birinci Pers saldırısı sırasında, Maraton Muharebesi'nde savaştı[3] (MÖ 490) ve bu savaş sırasında, muhtemelen on Atinalı strategoi'den (general) birisi olarak görev yapmıştı.[4]
Maraton'dan sonraki yıllarda ve MÖ 480–479'da gerçekleşen Yunanistan'a ikinci Pers saldırısı'nın öncesinde Themistokles, Atina'nın en önde gelen politikacısı haline geldi. Güçlü bir Atina donanması için verdiği çabaları sürdürdü ve MÖ 483'te Atinalıları 200 trireme inşa ettirmeye ikna etmeyi başardı; bu gemiler, yaklaşmakta olan Pers çatışmasında önemli bir rol oynadı. MÖ 480'de tezahür eden İkinci saldırı sırasında, Artemisium ve Salamis deniz muharebelerinde Yunan müttefik donanmasını komuta etti. Aldatmacaları sayesinde Grekler, Pers donanmasını Salamis Boğazı'na çekmeyi başardılar ve bu, Yunan zaferine giden muharebenin dönüm noktası oldu. Saldırı, sonraki yıl, Perslerin Platea Muharebesi'nde aldığı yenilgi sonucunda püskürtüldü.[5]
Çatışmanın bitmesinin ardından Themistokles, Atinalı politikacılar arasındaki itibarını ve üstünlüğünü sürdürmeye devam etti. Ancak Atina'nın yeniden tahkim edilmesini emretmesiyle Sparta'nın düşmanlığını kazanması bir oldu. Zira bu hareket Atina'nın daha güvenli hale gelmesini sağlayarak, Spartalıların ve Perslerin çıkarlarına ve isteklerine aykırı düşüyordu. Bu durumdan gaspçılar ve düşmanları faydalanarak, kargaşa yarattılar ve demokratik çevreyi yozlaşmış ilan ettiler. Daha sonra Themistokles, MÖ 472/471'de Ostrakismos'ta verilen mahkeme kararı sonucunda Argos'a sürgün edildi.[6] Buraya gitmesini fırsat bilen Lakedaimonialılar (Spartalılar) onun gıyabında dava açılmasını sağlamaları için Atina'ya elçiler gönderdiler. Elçiler, Themistokles'i, Pers kralıyla birlikte Yunanistan'ı beklenmedik anda ele geçirmeye yönelik gizli bir anlaşma yapmış olmakla suçladılar.[7] Thukidides bu suçlamayı duyunca, Argos'un güvensiz olduğuna karar vererek Güney Yunanistan'a göç etti. Makedonya Kralı I. Aleksandros (MÖ 498–454) ona geçici olarak Pydna'da sığınma hakkı sağladı. Ardından Anadolu'ya gitti ve burada Pers kralı I. Artaserhas'in (MÖ 465–424) hizmetine girdi. Daha sonra Magnesia valisi tayin edildi ve hayatının geri kalanını orada geçirdi.
Themistokles, MÖ 459'da muhtemelen doğal nedenler sonucunda öldü.[1][8] Ölümünden sonra itibarı düzeldi ve yeniden hem Atina'nın hem de Yunanistan'ın kahramanı olarak kabul edildi.[9]
Notlar
^abHornblower, Simon; Spawforth, Antony; Eidinow, Esther (2014). The Oxford Companion to Classical Civilization (İngilizce). OUP Oxford. s. 1506. ISBN 978-0-19-101676-9.
^Brice, Lee L. (2012). Greek Warfare: From the Battle of Marathon to the Conquests of Alexander the Great (İngilizce). ABC-CLIO. s. 176. ISBN 978-1-61069-070-6.
^Brice, Lee L. (17 Ekim 2012). Greek Warfare: From the Battle of Marathon to the Conquests of Alexander the Great (İngilizce). ABC-CLIO. s. 176. ISBN 978-1-61069-070-6. 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024.
^Tekin, Oğuz. "Yasa koyucular""Eski Yunan Tarihi". İletişim Yayınları: 60. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024.
^Thukidides I. 135 11 Ağustos 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^"Legend says that Themistocles poisoned himself rather than follow the Great King's order to make war on Athens. But he probably died of natural causes." in Strauss, Barry (2005). The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece -- and Western Civilization (İngilizce). Simon and Schuster. s. 249. ISBN 978-0-7432-7453-1.
