Aziziye Camii

37°52′12″K 32°30′03″D / 37.87000°K 32.50083°D / 37.87000; 32.50083İnançİslamDurumEtkinMimariMimari türCamiİnşaat başlangıcı1671Tamamlanma1676, ikinci inşası 1867ÖzelliklerMinare sayısı2MalzemelerKesme taş

Aziziye Camii, Konya'da 17. yüzyıl Osmanlı dönemine ait tarihi camidir.

1671-1676 yıllarında Şeyh Ahmet tarafından yaptırılan cami yanmış, 1867 yılında Sultan Abdulaziz'in annesi Pertevniyal Sultan tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. Son dönem Osmanlı eserlerinden olan cami, Avrupa barok mimarisinin izlerini taşımaktadır. Tek kubbeli, çift minareli cami, üç küçük kubbeli son cemaat yerine sahiptir.

Konya’da Mevlana Müzesinin batısında yer alan yapı, ağırlıklı olarak eklektik üslup özellikleri göstermektedir. Aynı yerde bulunan ve Sultan IV. Mehmet’in muhasibi (sayman) Mustafa Paşa tarafından H.1082-1087 / M.1671-1676 tarihinde yaptırılan cami, 1867 yılında etrafındaki dükkânlarla birlikte yanmıştır. Günümüzdeki yapı, 1876 yılında Sultan Abdülaziz ve annesi Pertevniyal Valide Sultan’ın katkıları ile yaptırılmıştır. Mimarı bilinmeyen yapı, Konya’da inşa edilen son büyük Osmanlı camisidir.^[1]

Tamamen düzgün Gödene taşı ile inşa edilen cami, son cemaat yeri ve tek bir kubbe ile örtülü harimden oluşmaktadır. Harime girişler üç kapıdan sağlanmıştır. Bunlardan biri kuzeydeki son cemaat yerinde, diğerleri ise doğu ve batı cephelerin ortalarında bulunmaktadır. Yapının her bir cephesinde büyük ebatlı ikişer adet pencere yer almaktadır. Beş bölümlü olarak tasarlanan son cemaat yerine merdivenle ulaşılmaktadır. Son cemaat yerindeki beş kemer açıklığından ortadaki diğerlerine göre daha geniş ve yüksek bunun yanındakiler oldukça dar ve alçak, kenarlardakiler ise bunlara göre geniş ve yüksek olarak yapılmıştır. Bu özelliği ile Edirne Selimiye Cami ile benzerlik göstermektedir. Ortadaki kemerin yüksekliği örtü sistemine de yansımış, âdeta bu bölüm vurgulanırcasına ortadaki kubbe de diğerlerine göre yüksek tutulmuştur. Cephelerdeki büyük pencereler dışında kubbe kasnağında da sekiz adet pencere bulunmaktadır.^[2]

Aziziye Camii’nin kare plânlı harimi, sekizgen tabana oturan tek kubbeyle örtülü olup, köşeler küçük yarım kubbelerle kapatılmıştır. Avlusu olmayan yapının doğu cephesinde şadırvan ve park yer almaktadır. Sonradan eklenmiş şadırvan, altı adet mermer sütunun taşıdığı kubbeyle örtülmüştür. Son cemaat yerinin doğu ve batı köşelerine minare kaidesi çevresine “L” şeklinde köşeleri pahlanmış abdest alma muslukları yerleştirilmiştir.^[3]

Yapının cephelerinde pencere ve girişlerden başka yarım yuvarlak dörder adet paye (büyük çaplı ayak) bulunmaktadır. Bu payelerin çatı seviyesinde antik etkili başlıklara sahip olduğu görülmektedir. Üst örtü sisteminde köşelerde kare prizma formlu birer adet ağırlık kulesi yer almaktadır. Kulelerin köşelerinde yer alan sütunceler sağır kemerleri taşımakta olup üst kısımları ise külah halindedir. Sekizgen kubbe kasnağının her bir köşesinde de üst kısımları külah şeklinde tasarlanmış çokgen formlu birer ağırlık kulesi bulunmaktadır. Bu özelliği de yine Edirne Selimiye Camiini hatırlatmaktadır. Duvarların üst kısmını dışarıya doğru kademeli olarak genişleyen saçak çevrelemektedir.^[4]

Hariminin iç duvarlarında dıştaki yarım silindirik formlu payandalar hizasında üç dilimli payandalar yapılmıştır. Bu payandalar, yarım daire kemerlerle birbirlerine bağlanarak üstte kasnağın oturtulduğu sekizgen kaideyi meydana getirmektedir.^[5]

Kuzeydeki cümle kapısı oldukça süslü olarak yapılmıştır. Kenarlardaki sütunceler ile girişin söve ve kemer alınlığı oldukça kabartılmış kıvrım dal, rozet, palmet gibi motiflerle süslenmiştir. Girişin yan taraflarında birer adet mihrabiye bulunmakta olup, kavsaraları süslenmiştir. Doğu ve batı cephelerdeki girişler kuzeydekine göre daha sade tutulmuştur. Harimde kuzey girişin önünde dört sütun üzerine oturtulan mahfil yer almaktadır. Ortasında yarım daire formlu çıkıntı bulunmaktadır.^[6]

Son cemaat yerinin iki tarafında kesme taş ile yapılmış ve gövdesi dilimlenmiş tek şerefeli birer adet minare bulunmaktadır. Minare kaidelerine bitişik olarak mermerden çeşmeler yapılmıştır. Caminin duvarlarında içlerinde yazı bulunan madalvonlar yapılmıştır. Madalyonların etrafı kalem işi bitkisel motiflerle süslenmiş olup, olup benzeri süslemeler kubbe eteğindeki pencerelerin kemerleri ile kubbe göbeğinde de bulunur. Bütün bu süslemeler Konyalı hattat ve nakkaş Mahbub Efendi’ye aittir.^[7]

Kıble duvarının ortasında yer alan mihrap süslemeleri bakımından kuzey giriş kapısına benzemektedir. Yöresel bir malzeme olan gök mermerden yapılmış olan mihrap; taç, sütunlu çerçeve, alınlık, kavsara, niş ve oturtmalık bölümlerinden meydana gelmektedir. Süsleme kompozisyonunda ampir üslup özelliği gösteren altın yaldız renginde boya kullanılmıştır. Mihrapta, oyma tekniğinde yapılan süslemeler, farklı silme işçilikleri ve kalem işi yazı kompozisyonları yer almaktadır.  Mihrabın tasarım özellikleri neo-barok bir görüntü oluşturmaktadır. Bu neo-barok tasarıma ek olarak geleneksel motifler, rokoko ve ampir üsluptaki süslemeler dönemin eklektik süslemeci anlayışını ortaya koymaktadır. Geç dönem Osmanlı mihraplarında, başkent merkezli olmak üzere benzer tasarımlar ve süsleme özellikleri karşımıza çıkmaktadır.^[8]

Minber de mihrap gibi mermer malzemeden yapılmıştır. Süpürgelik kısmı sivri kemerli galeri şeklinde verilmiş, yan aynalıklar ise kıvrım dal motifleri ile bezenmiştir. Korkulukları geometrik biçimde oluşturulan minberin köşk kısmı dört sütun üzerine baldaken tarzında yapılmıştır. Minber girişinin üst kısmı da yine kabartma motiflerle süslenmiştir.^[9]

Konya BŞB Aziziye Camii 21 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.