Radomyśl nad Sanem
wieś | |||
Turki wielkanocne w Radomyślu | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | stalowowolski | ||
Gmina | Radomyśl nad Sanem | ||
Liczba ludności (2017) | 824[2] | ||
Strefa numeracyjna | 15 | ||
Kod pocztowy | 37-455[3] | ||
Tablice rejestracyjne | RST | ||
SIMC | 0805040[4] | ||
Położenie na mapie gminy Radomyśl nad Sanem | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |||
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego | |||
50°40′52″N 21°56′42″E/50,681111 21,945000[1] | |||
|
Radomyśl nad Sanem (do końca 2001 Radomyśl) – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, siedziba gminy Radomyśl nad Sanem[5][4]. Leży niedaleko wideł Sanu i Wisły.
Miejscowość jest siedzibą gminy Radomyśl nad Sanem oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela należącej do dekanatu Gorzyce.
Niegdyś było to prywatne miasto, uzyskało lokację miejską w 1581 roku[6]. W 1935 nastąpiła utrata praw miejskich. Miejscowością partnerską jest niemieckie Waldbüttelbrunn.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.
Integralne części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0805057 | Błonie | część wsi |
0805063 | Ćwierci | część wsi |
0805070 | Koniec | część wsi |
0805086 | Piasek | część wsi |
0805092 | Pod Kościołem | część wsi |
0805100 | Rynek | część wsi |
Historia
W okolicy popularny jest zwyczaj „Turków” wywodzący się właśnie z Radomyśla. Pochodzi on z czasów wyprawy króla Jana III Sobieskiego, który w drodze na Wiedeń zabrał z Radomyśla miejscowych rzemieślników. Po zwycięstwie wrócili oni ze zdobytymi na Turkach łupami, a że powrót wypadał w okresie Wielkanocy, wracający przebrali się w zdobyczne stroje, weszli w nich do miasta i zaciągnęli wartę przy Grobie Chrystusa w kościele.
Od tej pory na pamiątkę tamtych wydarzeń co roku mieszkańcy Radomyśla i okolicznych wiosek przebierają się za Turków i zaciągają warty w kościołach, a ich stroje z czasem zaczęły odbiegać od pierwowzorów, robiąc się coraz bardziej fantazyjne. Obecnie zrobiło się z tego barwne widowisko.
W latach 1865–1880 Radomyśl z przyległościami (Skowierzyn, Skowierzynek, Wólka, Glinnik i Nowiny) należał do Bogusława Horodyńskiego (1802–1866) i jego żony Zofii z Wierzbickich (1825–1900), a w latach 1916–1945 do rodziny Götz-Okocimskich.
W sierpniu 1942 roku oddział Gwardii Ludowej im. Jarosława Dąbrowskiego pod dowództwem Antoniego Palenia ps. „Jastrząb” rozbił hitlerowski posterunek policji[7].
Obok Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej i Pocieszenia znajduje się Dom Rekolekcyjny, który zaprasza pielgrzymów i grupy turystyczne.
Urodzeni u Radomyślu nad Sanem
- Wacław Czaczka-Ruciński – działacz niepodległościowy i samorządowy, honorowy burmistrz Solca Kujawskiego
- Sylwester Kowalik – lekarz, profesor
- Eugeniusz Okoń – ksiądz rewolucjonista, jeden z twórców tzw. Republiki Tarnobrzeskiej
- Alfred Pastuszeńko – oficer Legionów Polskich i Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari
- Jan Wiktor – pisarz, publicysta, dziennikarz, działacz ruchu ludowego
Zobacz też
- Kościół św. Jana Chrzciciela w Radomyślu nad Sanem
- Stary cmentarz żydowski w Radomyślu nad Sanem
- Nowy cmentarz żydowski w Radomyślu nad Sanem
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114004
- ↑ BIP gminy. 2020. Wykaz ilościowy mieszkańców. Stan na dzień 31.12.2021 str. 7 [dostęp 2022-02-07]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1069 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c Rejestr TERYT. Jednostki podziału terytorialnego (TERC). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-08-23].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.
- ↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945”, Wydawnictwo MON 1971 str. 142
Linki zewnętrzne
- Radomyśl (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 433 .
- oficjalna strona Gminy Radomyśl nad Sanem
- oficjalna strona Grona Młodzieży Ziemi Radomyskiej
- oficjalna strona Diecezjalnego Ośrodka Turystyki i Formacji Chrześcijańskiej "AUGUSTIANUM" w Radomyślu nad Sanem. domrekradomysl.sandomierz.opoka.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-27)].
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Radomyśl nad Sanem
Wsie |
|
---|---|
Przysiółek |
|
Integralne części wsi |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Tarnobrzeg
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →) |
|
Miasteczka (1920–34) |
|
Gminy miejskie (1920–39 →[A] i 1945–75) |
|
Osiedla (1954–72) |
|
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →[A], 1945–54 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- ↑ a b c podczas okupacji 1939–45 powiat włączono do Landkreis Debica (dystrykt krakowski, GG), oprócz gminy Radomyśl, włączonej do Landkreis Kraśnik (dystrykt lubelski, GG)
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Gminy miejskie |
|
---|---|
Gminy wiejskie z prawami miejskimi |
|
Gminy wiejskie z prawami miasteczka |
|
Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.