Grumman TBF Avenger
Grumman TBF Avenger z VT-4 zrzucający torpedę Mark XIII | |||
Dane podstawowe | |||
Państwo | Stany Zjednoczone | ||
---|---|---|---|
Producent | Grumman (TBF) | ||
Typ | samolot torpedowo-bombowy | ||
Konstrukcja | średniopłat, konstrukcja metalowa, podwozie klasyczne – chowane w locie | ||
Załoga | 3 | ||
Historia | |||
Data oblotu | 7 sierpnia 1941 | ||
Lata produkcji | 1942–1945 | ||
Wycofanie ze służby | 1954 (USA) | ||
Liczba egz. | 9839 | ||
Dane techniczne | |||
Napęd | 1 silnik gaźnikowy Wright R-2600-20 | ||
Moc | 1900 KM (1417,4 kW) | ||
Wymiary | |||
Rozpiętość | 16,51 m | ||
Długość | 12,46 m | ||
Wysokość | 5,02 m | ||
Powierzchnia nośna | 45,52 m² | ||
Profil skrzydła | NACA 23015-23009 | ||
Masa | |||
Własna | 4783 kg | ||
Startowa | 8124 kg | ||
Uzbrojenia | 908 kg | ||
Osiągi | |||
Prędkość maks. | 444 km/h | ||
Prędkość przelotowa | 237 km/h | ||
Prędkość wznoszenia | 10,5 m/s | ||
Pułap | 7900m | ||
Zasięg | 1626 km (z torpedą) | ||
Dane operacyjne | |||
Uzbrojenie | |||
2 karabiny maszynowe kal. 12,7 mm pilota 1 karabin maszynowy kal. 12,7 w wieżyczce 1 karabin maszynowy kal. 7,62 mm w stanowisku dolnym 900 kg bomb lub 1 torpeda Mk. XIII | |||
Użytkownicy | |||
Stany Zjednoczone, Brazylia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Nowa Zelandia, Urugwaj, Wielka Brytania | |||
Rzuty | |||
|
Grumman TBF Avenger – amerykański trzyosobowy horyzontalny pokładowy samolot torpedowo-bombowy, jednosilnikowy średniopłat o konstrukcji metalowej, zaprojektowany dla amerykańskiej marynarki wojennej do zastąpienia TBD Devastator. Oznaczenie TBF nosiła oryginalna konstrukcja Grummana, samoloty zaś w wersji produkowanej na licencji przez General Motors nosiły oznaczenie TBM. Debiut bojowy maszyny miał miejsce 4 czerwca 1942, w pierwszym dniu bitwy pod Midway, po czym w szybkim tempie zastępując Devastatory, Avengery stały się standardowym samolotem torpedowym amerykańskiego lotnictwa pokładowego podczas wojny na Pacyfiku. W takiej też roli uczestniczyły odtąd we wszystkich bitwach powietrzno-morskich oraz operacjach desantowych na Pacyfiku, aż do zatopienia japońskiego pancernika „Yamato” i zakończenia wojny[1].
Rozwój konstrukcji
Kontrakt na budowę Avengera zakłady Grumman zawarły z Marynarką w dniu 8 kwietnia 1940. Nowy samolot został zaprojektowany przez Leroya Grummana w Iron Works, prototyp otrzymał oznaczenia XTBF-1. Pierwszy lot XTBF-1 odbył się 1 sierpnia 1941 – już po podpisaniu kontraktu na dostawę pierwszych 286 maszyn[2]. Pierwszy seryjny TBF-1 pojawił się w styczniu 1942 i w maju tego roku eskadra torpedowa VT-8 z lotniskowca USS „Hornet” (CV-8), otrzymała swoje pierwsze samoloty[2]. Mimo szybkiego tempa wzrostu mocy produkcyjnych w zakładach w Bethpage na Long Island, zaangażowany w produkcję F4F Wildcat Grumman, który był głównym dostawcą samolotów dla United States Navy, nie był w stanie zaspokoić w całości potrzeb marynarki, toteż część produkcji Avengera, Grumman powierzył zakładom General Motors[1][2][3].
Avenger był pierwszym bombowcem torpedowym zaprojektowanym w zakładach Grummana, był największym jednosilnikowym pokładowym samolotem z okresu drugiej wojny światowej, pierwszym też samolotem, w którym zastosowano zaprojektowany przez Grummana mechanizm składania skrzydeł. Samolot był napędzany silnikiem Wright R-2600-20 o mocy 1900 KM, miał załogę złożoną z trzech osób (pilot, tylny strzelec i radionawigator/bombardier/strzelec). Grumman TBF/M „Avenger” charakteryzowały się stosunkowo grubym i krótkim kadłubem mieszczącym pojemną komorę torpedowo-bombową z hydraulicznie otwieranymi drzwiami. Uzbrojony został w 4 karabiny maszynowe – w obu skrzydłach zamontowano pojedyncze karabiny maszynowe kalibru 0,5 cala (12,7 milimetra) strzelające do przodu, wieżyczka na grzbiecie samolotu została uzbrojona w pojedynczy karabin maszynowy 12,7 milimetra, a pod ogonem samolotu znajdował się dodatkowy karabin maszynowy 0,3 cala (7,62 milimetra) służący do obrony przed myśliwcami atakującymi z tyłu i od dołu. Avenger miał dużą komorę bombową, w której mógł przenosić jedną torpedę Mark XIII lub jedną bombę o wadze 2000 funtów (908 kg) bądź cztery bomby 500 funtowe (227 kg). Zdolny był do zrzutu późniejszych wersji torpedy Mark 13 z wysokości 800 stóp (244 metrów) przy prędkości 270 węzłów[3].
Późniejsze warianty obejmowały TBF-1C z dwoma działkami 20 mm w skrzydłach, TBF-1B w który w ramach Lend Lease zaopatrywano Wielką Brytanię, TBFD oraz TBF-1E z radarem ZOP oraz TBF-1L z reflektorem poszukiwawczym w komorze bombowej[2]. Ogółem wyprodukowano 2290 maszyn w wersjach TBF-1 oraz 2882 samolotów TBM-1[2].
General Motor podjął także produkcję maszyn oznaczonych jako TBM-3 z silnikiem R-2600-20 oraz ich wariantów służących zwalczaniu okrętów podwodnych – będących odpowiednikami maszyn ZOP z wersji TBF-1[2]. Do Wielkiej Brytanii dostarczono 395 TBF-1B oraz 526 TBM-3P, także Nowa Zelandia otrzymała 63 maszyny tego typu[2]. Wyposażona w kamerę wersja TBM-3P oraz TBM-3H z radarem, były ostatnimi wersjami wojennymi tego samolotu, choć Avengery służyły w US Navy do 1954[2][3].
Historia operacyjna
Tuż po wejściu do służby pierwsze Avengery wzięły udział w bitwie pod Midway. Z sześciu biorących udział w ataku samolotów pięć uległo zniszczeniu bez uzyskania trafienia. Mimo to wykazały swoją przydatność i szybko zastępując nie spełniające już wymagań wojny wojny na Pacyfiku TBD Devastator, stanowiły wkrótce trzon amerykańskiego lotnictwa pokładowego we wszystkich bitwach powietrzno-morskich na tym teatrze wojny[4][2]. Mimo dramatycznego – z różnych powodów – niepowodzenia amerykańskich samolotów torpedowych pod Midway, Avengery wkrótce zaczęły pełnić wiodącą rolę w amerykańskich zmaganiach na Pacyfiku, zwłaszcza w miarę ulepszania podstawowej amerykańskiej torpedy lotniczej Mark 13, co zapewniało im możliwość zrzutów torped przy większej prędkości i wysokości w krytycznej końcowej fazie ataku[4]. Apogeum swojej efektywności, Avengery uzyskały w bitwie pod Leyte, gdy kolejne modyfikacje torpedy Mark 13 umożliwiły pilotom Avengerów wykonywanie ataków torpedowych przy prędkości 270 mil na godzinę (434 km/h) — a więc bliskiej ich prędkości maksymalnej — z wysokości 800 stóp (244 m). Okazało się to decydującą okolicznością przy unikaniu niezwykle silnego ognia przeciwlotniczego, gdy fala za falą, amerykańskie samoloty torpedowe i bombowe atakowały super-pancernik „Musashi”[5], oraz podczas bitwy o Okinawę - gdzie przy wsparciu samolotów myśliwskich Avengery zatopiły drugi z największych ówcześnie okrętów świata „Yamato”[5].
Samoloty TBM Avenger pozostawały na wyposażeniu lotnictwa morskiego USA do 31 października 1954[1].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
- Roger Branfill-Cook: Torpedo: The Complete History of the World’s Most Revolutionary Naval Weapon. Seaforth Publishing, 27 sierpnia 2014. ISBN 978-1-84832-215-8. (ang.).
- JarosławJ. Palasek JarosławJ., Lotniskowce typu „Yorktown”. vol. I, wyd. I, Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”, 2008, ISBN 978-83-61069-04-1 .
- Thomas Wildenberg, Norman Polmar: Ship killer: a history of the American torpedo. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2010. ISBN 978-1-59114-688-9.
- p
- d
- e
Samoloty myśliwskie | |
---|---|
Samoloty bombowe i torpedowe | |
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe | |
Samoloty szkolne | |
Samoloty transportowe i szybowce | |
Śmigłowce | |
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne |
|
- p
- d
- e
Samoloty myśliwskie |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Samoloty patrolowe i szturmowe |
| ||||
Samoloty zwiadowcze i rozpoznawcze | |||||
Samoloty transportowe, łącznikowe i inne |
- SNL: Avenger