Komisariat Straży Granicznej „Raczki”

Komisariat Straży Granicznej „Raczki” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1929–1939.

1 czerwca 1921 roku w Raczkach stacjonowało dowództwo 3 kompanii celnej 2 batalionu celnego^[1].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[2].

Do 1929 roku w strukturze komisariatu Straży Granicznej „Rajgród” funkcjonował podkomisariat Straży Granicznej „Janówka”^[3]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Janówka”, przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 1 „Stawiska”, określił numer i strukturę^[4]. Rozkazem nr 3 z 20 listopada 1933 roku w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski, utworzył placówkę II linii „Augustów”^[5]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 roku w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”^[6]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Łomża”.

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł komisariat do Raczek i przydzielił go do Obwodu SG „Suwałki”^[7]. Tym samym rozkazem wydzielił placówkę I linii „Młynek” z komisariatu „Raczki” i przydzielił go do komisariatu „Rajgród”^[7] i utworzył placówki I linii „Lipówka” i „Wierciochy”^[7]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 roku w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył placówkę I linii „Witówka”^[8].

W kwietniu 1939 roku rozpoczęto formowanie plutonu wzmocnienia w sile 1 oficer i 60 szeregowych. Pluton przeznaczony był do prowadzenia działań wojennych. Przeszkolony był w niszczeniu przepraw mostowych i blokowaniu przemarszu kolumn wojskowych. Na jego wyposażeniu znajdowało się około 20 min i 40 kg materiałów wybuchowych. Pluton mógł być wykorzystany też do działań patrolowych w rejonie komisariatu, pełnienia dyżurów w komisariacie, ochrony obiektów, w tym magazynów amunicji i materiałów wybuchowych w rejonie komisariatu^[9] . Na krótko przed wybuchem wojny, na polecenie gen. Podhorskiego, komisariaty Straży Granicznej zostały dodatkowo wzmocnione oddziałami Przysposobienia Wojskowego^[9] .

Komisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości około 20 kilometrów^[10].

Sąsiednie komisariaty

• KOP (kompania graniczna KOP „Filipów”) ⇔ komisariat Straży Granicznej „Rajgród” − październik 1929

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Bogusław Polak, Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Jan Nikołajuk: Obwód Straży Granicznej „Suwałki”. Powstanie i działalność. [dostęp 2017-02-06].
• Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
• Odpisy z kronik komisariatów Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1937–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy imienne oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy jednostek Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1932–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lipiny Ślaskie” z lat 1927–1936. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/591.)